عرضه‌های اولیه که یکی از جذابیت‌های بازارسرمایه برای افراد جدیدالورود و همچنین فعالان قدیمی بازار سرمایه محسوب می‌شود، اخیرا به واسطه تعلق گرفتن به صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامداران را از چشیدن این شیرینی بی‌نصیب گذاشته و کام آنها را تلخ کرده است. برخلاف اینکه وعده داده میشد از ابتدای سال عرضه‌های اولیه متعددی را در بازار شاهد باشیم اما از میان تنها سه عرضه صورت گرفته نیز دو مورد آن فقط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاص یافت. عرضه اولیه به دلیل سودی که نصیب سهامدار می‌کند نزد سهامداران خرد محبوبیت ویژه‌ای دارد اما باید دید چرایی اینکه از ابتدای امسال عرضه‌های اولیه صورت گرفته اکثرا نصیب صندوق‌ها می‌شود چیست؟
هادی شعبانی مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نو ویرا با موشکافی علل بنیادین تعلق گرفتن عرضه‌های اولیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری توضیح داد:«در خصوص این مساله که چرا عرضه‌های اولیه فقط به صندوق‌ها داده می‌شود باید به چند نکته توجه داشت یکی اینکه اگر روند عرضه‌های اولیه در بازار سرمایه را از ابتدا تاکنون مورد بررسی قرار دهیم متوجه می‌شویم چه زمانی که کارگزاری‌ها از طریق کد "ددد" عرضه‌ها را می‌خریدند و خودشان سهم را به مشتریان تخصیص می‌دادند و چه پس از آن که سرعت در کلیک کردن تعیین می‌کرد که چه کسی چه حجمی از سهام مورد عرضه را بخرد در تمامی این روش‌ها یک سری ناکارآمدی و ناعدالتی وجود داشته که منجر به تغییر روش‌های ارائه عرضه اولیه شده است.»
علل ناکارآمدی روش‌های عرضه اولیه مرسوم
شعبانی در پاسخ به این سوال که علت ناکارآمدی این روش‌ها چه بود گفت:« به این دلیل که فرض بر این بود که سهم‌هایی که عرضه اولیه می‌شوند پایین‌تر از ارزش ذاتی خود عرضه می‌شوند و همین پایین‌تر از ارزش عرضه شدن این سهام‌ها باعث میشد بعد از عرضه با رشد خوبی مواجه شوند که به نوعی این رشد باعث میشد که گاهی رشد صورت گرفته حتی بالاتر از ارزش ذاتی اتفاق افتد و سود خوبی را نصیب خریدار کند قطعا چنین تجربه‌ای باعث میشد که فعالان بازار همواره علاقمند باشند که عرضه اولیه را با فرض بر این که با خرید آن سود بسیار خوبی را بدون ریسک خاصی به دست می‌‌آورند خریداری کنند.»
شعبانی ادامه داد:«در روش دیگری که برای عرضه اولیه موردنظر قرار می‌گرفت چون تخصیص مساوی بین تقاضاکنندگان وجود داشت چندین مشکل به خصوص حین اجرای عرضه اولیه ایجاد میشد. مشکل اول در این روش این بود که با افزایش تعداد درخواست‌کنندگان سهم هر فرد از عرضه اولیه خیلی ناچیز میشد که به دلیل تعداد زیاد شرکت‌کنندگان و حجم کم سهام قابل عرضه اتفاق می‌افتاد. تصور کنید که شخصی در عرضه اولیه می‌توانست تنها به اندازه 15 هزار تومان سهم خریداری کند سپس با همین مبلغ به مجمع می‌رفت و یک سود 2 هزار تومانی نیز دریافت می‌کرد دریافت این سود به لحاظ اقدامات اجرایی و بانکی هزینه‌هایی را به شرکت تحمیل می‌کرد که حتی ارزش آن را در برابر سهام فروخته شده نداشت.»
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نو ویرا توضیح داد:«گذشته از این مسائل وقتی افراد در اندازه‌های بسیار خرد صاحب سهام شرکت‌ها می‌شدند این اعداد به حدی کوچک بود که برای سهامدار نیز رقم ناچیز و بی‌اهمیتی محسوب می‌شود که حتی شخص تمایل به فروش آن را هم نداشت به همین دلیل در اکثر مواقع سمت عرضه این سهم‌ها محدود میشد تا جایی که یک عدد کوچک در پرتفوی سرمایه‌گذار وجود داشت که سهامدار هیچ توجه خاصی به آن نداشت ولی این مساله باعث آن میشد که شناوری سهم پایین آید و قیمت سهم خیلی بیشتر از ارزش ذاتی شود علاوه بر این مساله باید در نظر داشت که وجود ذهنیت سودآور بودن عرضه‌های اولیه باعث میشد فعالان بدون توجه به ارزش ذاتی و مسائل بنیادی این سهام را خریداری کنند؛ تمامی این مسائل دست به دست هم داد تا به عنوان یک راه‌حل جایگزین دامنه قیمتی روز عرضه مورد استفاده قرار گیرد و این عرضه‌ها فقط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری داده شود.»
فلسفه اعطای عرضه‌های اولیه به صندوق‌ها
این کارشناس بازار توضیح داد: احتمالا فلسفه اعطای عرضه‌های اولیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری این است که صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک تعداد زیادی یونیت هولدر حقیقی دارند اگر قرار بر این باشد منفعت این عرضه‌ها به افراد حقیقی با سرمایه‌های خرد برسد از طریق تعلق گرفتن عرضه‌های اولیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری چنین مساله‌ای صورت خواهد گرفت و یونیت هولدرهای این صندوق‌ها نیز بدون اینکه فرآیندهای اجرایی برای شرکت و سهامدار مشکلاتی را ایجاد کند از منافع این عرضه‌ها برخوردار می‌شوند همچنین فرض بر این بود که صندوق‌های سرمایه‌گذاری چون توسط افراد متخصص به نمایندگی از یونیت هولدرهایشان مدیریت می‌شوند این مدیران به شکلی عقلایی با در نظر گرفتن دلایل و مفاهیم بنیادی و ارزش ذاتی شرکت اقدام به خرید سهم می‌کنند و این مساله باعث می‌شود که سهم خیلی از ارزش ذاتی خود فاصله نگیرد که این مسائل باعث شد که عرضه‌های اولیه فقط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری داده شود.»
این مدیر بورسی در پاسخ به این سوال که به نظر شما روش اختصاص عرضه اولیه به صندوق‌ها توانسته اهداف مدنظر را حاصل کند یا خیر گفت:«با وجود تمامی این مسائل در حال حاضر شاهد آن هستیم که انتظارات مورد نظر برای این امر برآورده نشده است البته فرض را بر این می‌گذاریم که مدیران صندوق‌ها با آگاهی از مفروضات بنیادی مناسب، سهم را در قیمت مناسب می‌خرند اما گاهی نیز دیده شده است که این مدیران نیز با این پیش‌فرض که عرضه‌های اولیه حتما می‌تواند برای صندوق‌هایشان بازدهی غیرعادی ایجاد کند حتی حاضرند این عرضه‌ها را به قیمت‌هایی خیلی بالاتری نیز بخرند.»
ماهیت روش عرضه به سرمایه‌گذاران واجد شرایط
ابراهیم ساجد مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری بانک خاورمیانه نیز در خصوص دلایل اختصاص عرضه اولیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری توضیح داد:«بازار سرمایه یکی از پویاترین بازارهای فعال در هر کشوری محسوب می‌شود که عموما روش‌های مختلف تامین مالی، پذیرش شرکت‌ها و نحوه معاملات سهام در آن اجرا می‌شود. دغدغه همیشه ناظران بازار در راستای افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه در سطح جامعه و همچنین جلوگیری از ضرر و زیان سرمایه‌گذاران مبتدی همواره ناظران را بر آن داشته تا سازوکارهای جدیدی به کار گیرند. یکی از موارد مهم در بازار سرمایه ایران نحوه پذیرش و عرضه اولیه سهام آنها بوده که در سال‌های گذشته تغییراتی زیادی داشته است. در گذشته بیشترعرضه اولیه‌ها از طریق کارگزاری عرضه کننده با حد خرید هر سهم به سرمایه‌گذاران عرضه میشد اما با توجه به حاشیه‌های پیش آمده و رعایت انصاف روش ثبت سفارش پیاده‌سازی شد که در آن تمامی سفارشات دریافت و تجمیع میشد و سپس کل سهام قابل عرضه با توجه به تعداد خریداران به شرطی که بیشتر از حد مجاز نبود تقسیم میشد که با توجه به تقاضای بالای عرضه اولیه تعداد سهام قابل دریافت برای هر کد به تعداد کمی می‌رسید و با توجه به تقاضای روزهای آتی معمولا رشد قیمت سهام بسیار بالاتر از میزان ارزشگذاری مشاور عرضه یا ارزندگی آن میشد در نتیجه یکی از روش هایی که جهت مدیریت این موضوع پیشنهاد شده عرضه به سرمایه‌گذاران واجد شرایط است.»
ساجد در رابطه با روش عرضه به سرمایه‌گذاران واجد شرایط و مزایای این روش توضیح داد:«با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران واجد شرایط در حال حاضر فقط محدود به صندوق‌های سرمایه‌گذارای است و مدیریت این صندوق‌ها نیز توسط افراد حرفه‌ای و خبره انجام می‌شود در نتیجه در خصوص رقابت قیمتی در روز عرضه و همچنین معاملات ثانویه با توجه به پارامترهای بنیادی متعادل شدن زودتر و نبودن نوسان غیرعادی سهم مدنظر قرار می‌گیرد که البته با توجه به عرضه چند سهم کوچک در عمل این گزاره بسیار مورد تایید قرار نگرفت.»
مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری بانک خاورمیانه با اشاره به این مساله که در اکثر مواقع خصوصا در بازارهای منفی حجم معاملات پایین بوده و عرضه اولیه به اصطلاح باعث خروج پول از بازار و تشدید روند منفی بازار می‌شود گفت:«در چنین شرایطی با عرضه به صندوق‌ها می‌توان تا حدی مناسبی از وقوع این امر جلوگیری کرد که در عمل در صورت عرضه زیاد، شاهد فروش سهام از سوی صندوق‌ها جهت تامین نقدینگی خرید سهام عرضه اولیه خواهیم بود.»
این کارشناس ادامه داد:«گزاره دیگر با توجه به رشد قیمتی سهام عرضه اولیه اختصاص این سهام به صندوق‌ها جهت جذاب‌تر کردن این صندوق‌ها برای عموم سرمایه‌گذاران در راستای ترویج فرهنگ سرمایه‌گذاری غیر مستقیم بوده که البته با توجه به حجم کم عرضه‌ها این مورد نیز زیاد مورد تایید قرار نگرفته است لذا به نظر می‌رسد با توجه به دغدغه‌های پیشنهاد این طرح و مشکلات پیش آمده در صورت اتخاذ سقف قیمت رقابتی و محدود کردن میزان خرید هر صندوق و به علاوه افزایش تعداد عرضه‌ها به طوری که بر بازدهی صندوق‌ها نسبت به شاخص اثر بهتری داشته باشد می‌توان شاهد تاثیرات مثبتی برای این مهم بود.»
نظرات
