صکوک چیست؟

صکوک به چه معناست؟ صکوک که خود جمع کلمه صک است یک کلمه عربی بوده که معنای آن چک است. در واقع خود کلمه صک برگردان واژه انگلیسی چک (cheque ) است.

اوراق صکوک چه کاربردی دارند؟

مفهوم اوراق صکوک مانند اوراق قرضه است. اوراق صکوک یکی از ابزارهای تامین مالی در کشورهای اسلامی است که براساس اصول اسلام طراحی شده است. از آنجایی که اوراق قرضه مبتنی بر استقراض با بهره است، از نظر اسلام حرام بوده و برای جایگزینی آن از اوراق صکوک استفاده می شود.

مقایسه اوراق صکوک و اوراق قرضه

صکوک نوعی ابزار برای تامین مالی بنگاه هاست اما تفاوت صکوک و اوراق قرضه چیست؟ صکوک مبتنی بر دارایی های فیزیکی و ملموس است و دارنده صکوک مالک مشاع این دارایی ها می باشد. درحالی که اوراق قرضه بر دارایی فیزیکی مبتنی نیست و صرفا گواهی مبنی بر تعهد بدهی از صادر کننده به خریدار اوراق قرضه است.
بنابراین تفاوت دوم اوراق قرضه و صکوک نیز در همین امر است، ارزش صکوک به دارایی فیزیکی که پشتوانه آن است بستگی دارد درحالی که اعتبار اوراق قرضه به صادرکننده آن وابسته است.
باتوجه به پشتوانه برای صکوک امکان افزایش ارزش ورقه صکوک با توجه به نوسان ارزش اصل دارایی وجود دارد درصورتی که در اوراق قرضه چنین نیست.
از شباهت های اوراق قرضه و صکوک نیز، امکان تامین وجوه نقد برای بنگاه ها، امکان خرید و فروش در بازار ثانویه می باشند.

نهادهای مالی ضروری در انتشار اوراق قرضه اسلامی یا صکوک

برای انتشار هر اوراقی در بازار سرمایه یک یا چند نهاد مالی نیاز است. مهم ترین نهادهایی که برای انتشار اوراق قرضه اسلامی یا صکوک نیاز هستند به شرح زیر است:
1- بانی: بانی شخصی حقوقی است که اقدام به انتشار صکوک می کند.معمولا شرکت ها برای تامین نیاز مالی خود اقدام به انتشار صکوک کرده و از طریق آن منابع مورد نیاز خودرا فراهم می کنند. 

2- واسط: شخص حقوقی که عامل انتشار صکوک به نمایندگی از بانی است.
3- ضامن: شخص حقوقی که به نمایندگی از سرمایه گذاران یا همان خریداران اوراق قرضه اسلامی، مسئولیت نظارت بر کل فرآیند عملیات انتشار ، فروش و... را به عهده دارد. بانی این شخص حقوقی را انتخاب کرده و سازمان بورس باید آن را تائید کند. معمولا ضامن از بین بانک ها، تامین سرمایه ها، موسسات مالی،شرکت های سرمایه گذاری و... انتخاب می شوند.

انواع صکوک:

اوراق صکوک گستردگی زیادی داشته، از مرابحه و رهن گرفته تا سلف و مشاذکت. برای اطلاع از  انواع اوراق بهادار اسلامی (صکوک) در ادامه همراه ما باشید.    

-اوراق صکوک قرض‌الحسنه
اوراق بهاداری که براساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می شوند.در واقع ناشر به میزان ارزش اسمی اوراق از دارندگان قرض می کندو به همان اندازه هم به آن ها برمی گرداند.
-اوراق استصناع
اوراق سفارش ساخت (استصناع) به منظور ساخت کالا منتشر می شوند.در واقع از منابع جمع آوری شده به واسطه این اوراق باید برای ساخت یک کالا یا محصول استفاده کرد

-اوراق صکوک وقفی
این اوراق که با قیمت و نام مشخص منتشر می شوند، مخصوص افرادی است که علاقه مند به شرکت در طرح های عام المنفعه هستند.

-اوراق مرابحه (فروش اقساطی)
دارندگان اوراق صکوک مرابحه به صورت مشاع مالک دارایی مالی هستند که بر اساس آن اوراق صکوک مرابحه منتشر شده. این اوراق بازدهی ثابت و قابلیت فروش داشته و در بازار ثانویه منتشر می شوند.

-اوراق صکوک سلف
سلف لغتی بر عکس نسیه است. اوراق صکوک سلف یا صکوک سلم زمانی منتشر می شوند که خریداران بخواهند کالای مورد نظر خودرا پیش خرید کنند.در واقع در اوراق سلف پول به صورت نقد پرداخت شده اما کالا یا محصول خریداری شده در آینده تحویل داده خواهد شد.

-اوراق صکوک اجاره
اوراق اجاره اوراق بهاداری است که براساس عقد اجاره منتشر می شود.دارندگان آن به صورت مشاع مالکیت دارایی مورد اجاره را دارند.

-اوراق صکوک رهنی

اوراق خرید دین (اوراق رهنی) اوراق بهاداری که برای خرید مطالبات رهنی توسط ناشر منتشر می شود.
مطالبات رهنی در واقع مطالبات مدت دار اشخاص حقوقی است که ناشی از قراردادهای دیگر است.

-اوراق مشارکت
این اوراق معمولاً توسط دولت، شرکت‌های تعاونی یا خصوصی منتشر می‌شود و نشان‌دهنده مالکیت دارندگان آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی است و تا سررسید اوراق هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحبان اوراق مشارکت است؛ مانند مشارکت شهرداری مشهد.

-اوراق صکوک مضاربه
این اوراق به‌منظور جمع‌آوری وجوه جهت انجام فعالیت اقتصادی سودآور یا بازرگانی توسط بانی منتشر می‌شود. در پایان هر معامله یا پایان هر دوره زمانی سود حاصل از این فعالیت بر اساس نسبت‌هایی که روی اوراق نوشته‌شده میان بانی و صاحبان اوراق تقسیم می‌شود.

-اوراق مزارعه
اوراق مزارعه نشان‌دهنده مالکیت مشاع دارندگان آن بر زمین یا زمینه‌ای زراعی یا دیگر نهاده‌های تولیدی زراعی معین است که بر اساس قرارداد مزارعه برای کشت و زرع در اختیار عامل مزارعه گذاشته می‌شود.

-اوراق مساقات
این نوع صکوک نیز بر اساس قرارداد مساقات به‌منظور باغداری در اختیار عامل قرارداد گذاشته می‌شود و بیانگر مالکیت مشاع صاحبان این اوراق بر باغ یا باغ‌های مثمر یا دیگر نهاده‌های تولیدی باغی معین است.
هم چنین اوراق صکوک دیگری مانند اوراق منفعت،اوراق جعاله، اوراق منفعت

ریسک اوراق صکوک

خرید اوراق صکوک چه ریسک هایی به همراه دارد؟
 ریسک از بین رفتن دارایی
ریسک نرخ سود 
 ریسک کاهش ارزش دارایی

مزایای صکوک

1- صکوک، نقدینگی بانی را افزایش می دهد
2- داراییهایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیرنقد هستند از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می شود.
3- با اینکه قسمتی از داراییها از شرکت بانی جدا می شود اما با این حال باز هم بانی می تواند از داراییها استفاده کند.
4- از آنجا که صکوک با پشتوانه دارایی منتشر می شود، لذا دارای ریسک کمتر است و هزینه تامین مالی را نیز کاهش می دهد. یک راه دیگر کاهش هزینه تامین مالی استفاده از افزایش اعتبار است.

چگونگی خرید و فروش صکوک در ایران

تمام صکوک منشر شده در سایت sukuk.ir قابل مشاهده وبررسی جزئیات هستند.برای کسب اطلاعات پیرامون ضوابط انتشار انواع صکوک، شرایط خرید و نحوه خرید هر صکوک باید به مشخصات اعلامی ناشر و بانی در این سایت مراجعه کرد.

سوالات متداول

-اوراق صکوک چیست و چطور آنرا بخریم؟

اوراق صکوک یکی از ابزارهای تامین مالی است که برای خرید آن می توان به سایت sukuk.ir مراجعه کرد.

-انواع اوراق صکوک در ایران

اوراق صکوک در ایران:مرابحه، رهنی، اجاره، مضاربه و... هستند.