بازار سرمایه به انواعی از بازارهای مالی یا Financial Market می‌گویند که به پل ارتباطی میان خریداران و فروشندگان اوراق بهادار تبدیل می‌شوند. این بازار را معمولاً با نام بازار بورس اوراق بهادار می‌شناسند. سرمایه مورد نیاز شرکت‌ها و سازمان‌ها و بودجه لازم برای راه‌اندازی، تکمیل یا توسعه پروژه‌های مختلف دولت را می‌توان به‌ واسطه سرمایه‌گذاری‌های میان مدت و بلند مدت (یک سال یا بیشتر) در بازار بورس تأمین کرد.

بازار سرمایه چیست

در تعریف بازار سرمايه بازاری برای سرمایه گذاری های بلندمدت است.در واقع خریداران و فروشندگان در بازار سرمايه مشغول تبادل و معامله دارایی هایی مانند سهام و اوراق قرضه هستند. وجه مشترک این دارایی ها، سررسید بیشتر از یک سال آن هاست.
بازار سرمايه در ایران با نام بازار بورس نیز شناخته می شود. بازاری که کارکرد اصلی آن، خرید و فروش سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است.
بزرگترین محصولات بازار سرمايه یا ابزارهای قابل معامله در آن سهام و اوراق قرضه هستند.

انواع بازار سرمایه کدام است؟

همانطور که گفته شد در بازارهای سرمایه به خرید و فروش دارایی هایی با سررسید بیشتر از یک سال پرداخته می شود. شرکت ها، سازمان ها و سرمایه گذاران حقیقی اصلی ترین معامله کنندگان در بازار سرمایه هستند.
به صورت کلی بازار سرمايه به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می شود.
این تقسیم بندی بازار سرمايه بر اساس زمان سررسید اوراق بدهی بوده که در ادامه آن را بررسی خواهیم کرد.

بازار اولیه

بازار اولیه بازاری است که ناشران و شرکت ها، اوراق مشارکت و سهام خودرا برای اولین بار در آن عرضه عمومی می کنند. از مزایای عرضه در بازار اولیه، کسب نقدینگی مورد نیاز شرکت بدون استقراض و وام است.
زمانی که عرضه اولیه سهام شرکتی را خرید می کنید، شما در بازار اولیه شرکت کرده اید.

بازار ثانویه

پس از اتمام عرضه اولیه عمومی، معاملات در بازار ثانویه انجام می پذیرد. وقتی شما اقدام به خرید و فروش سهام شرکتی می کنید، در بازار ثانویه معامله انجام داده اید. نوسانات قیمت در این بازار بالاست ولی درعوض با نقدشوندگی مناسبی نیز روبروست. فعالیت در این بازار نیازمند تخصص و مهارت بالاست. 

معاملات توسط چه کسانی انجام می شود؟ معاملات در این بازار ها بین اشخاص حقیقی و حقوقی انجام میگیرد و هیچ محدودیتی در خرید و فروش برای اشخاص وجود ندارد. 

ویژگی‌های بازار سرمایه چیست؟

شاید برای شما هم سوال باشد که مزایای بازار سرمايه چیست؟حال که با تعریف بازار سرمايه و انواع آن آشنا شدیم، بهتر است مهم ترین ویژگی ها و کارکرد های بازار سرمايه را نیز بشناسیم:

مقاله پیشنهادی : بازار مالی چیست و انواع آن کدام است؟

تشکیل سرمایه

یکی از مهم ترین کارکردهای بازار سرمايه، هدایت نقدینگی و سرمایه های بلا استفاده به سمت بخش تولید اقتصاد است. شرکت ها از طریق بازار سرمايه می توانند اقثدام به تامین مالی برای گسترش و نوسازی خطوط تولید خود کنند. 

دسترسی آسان

امروزه تمام سرمایه گذاران نیاز به بازارهایی با کارکرد های متفاوت از گذشته و دسترسی آسان تر دارند. به عنوان مثال فرض کنید که شما برای سرمایه گذاری قصد خرید اتومبیل دارید. حتما می دانید که شما باید زمان زیادی را صرف پیداکردن اتومبیل مناسب خود کرده و بعد از آن هم مراحل طولانی و وقت گیر نقل و انتقال را طی کنید. اما بازار سرمایه می تواند در کوتاه ترین زمان ممکن، سرمایه گذاری شما را آسان کند.

رشد اقتصادی

با تسهیل فرایند تامین مالی و خرید و فروش، شرکت ها در زمان کمتر و راه های آسان تر می توانند سرمایه مورد نیاز خودرا فراهم کرده و اقدام به سرمایه گذاری آن در طرح های مورد نظر کنند. به همین دلیل است که بازار سرمایه در هر کشوری، یکی از اصلی ترین بخش های اقتصادی آن کشور است. مهم ترین هدف بازارهای سرمایه رشد اقتصادی و کمک به تولید در شرکت ها است.

نقد شوندگی سرمایه

یکی از ویژگی های مهم بازار سرمایه، نقدشوندگی آن  مخصوصا در قسمت سهام است. شما به راحتی می توانید به طور روزانه سهام مورد نظر خودرا خرید و فروش کنید. 

تنظیم قیمت ها

یکی دیگر از کارکرد های بازار سرمایه، متناسب سازی قیمت ها است. قیمت یک سهم می تواند به واسطه اخبار خوب وبد، اتفاقات سیاسی و طبیعی و یا فروش و قرار دادهای بزرگ به سرعت تنظیم شود.
 در عین حال، قیمت اوراق قرضه نیز به دلیل عرضه و تقاضا می توانند نوسان داشته و به طور موثرتری پاسخ دهند. به عنوان مثال، اوراق قرضه معمولاً به عنوان سرمایه گذاری مطمئن تری دیده می شوند، بنابراین معمولاً توسط سرمایه گذاران در دوران رکود اقتصادی ترجیح داده می شوند.

شفافیت اطلاعاتی

در بازار سرمایه به واسطه قوانین پذیرش شرکت ها  در بورس، این شرکت ها موظفند که اطلاعات مالی و تولیدات خودرا همواره و به روز منتشر کنند. 

ویژگی‌های یک بازار سرمایه پر بازده چیست؟

یک بازار سرمایه پربازده باید دارای کارایی و شفافیت اطلاعاتی، مستقل بودن نهادهای نظارتی، فراگیری، عضویت شرکت های بزرگ، نقدشوندگی باشد.

اهمیت بازار سرمایه در اقتصاد چیست؟

همانطور که گفته شد یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی هرکشور، بازار سرمایه است.
بازار سرمایه نقش پررنگی در به کار اندازی پس اندازها و هدایت سرمایه به بخش تولید دارد.
بازار سرمایه به‌عنوان واسطه‌ای بین پس‌انداز‌کننده‌ها و سرمایه‌گذارها به کار می‌رود. پس‌انداز‌کننده‌ها افرادی هستند که سرمایه را قرض می‌دهند و سرمایه‌گذارها هم افراد یا شرکت‌هایی هستند که این بودجه را قرض می‌گیرند. سرمایه‌هایی که از طرف افراد و واسطه‌های مالی به بازار سرمایه جریان پیدا می‌کنند، توسط شرکت‌های تجاری، صنایع و دولت جذب می‌شوند. در نتیجه بازار سرمایه، حرکت جریان سرمایه را به‌منظور استفاده‌ی بهینه و افزایش درآمد ملی تسهیل می‌کند.
به طور کلی در بازار سرمایه از 2 طریق این تامین مالی انجام می پذیرد. از طریق عرضه سهام خود یا زیرمجموعه های شرکت و یا انتشار اوراق قرضه.

تفاوت بین بازار سرمایه و بازار پول چیست؟

 نباید معنی پول و سرمایه را با بازار سرمایه و بازار پول اشتباه بگیریم. مهم ترین تفاوت های بازار سرمایه و بازار پول در جدول زیر آورده شده است:

مقاله پیشنهادی : بازار پول چیست؟

تاریخچه بازار سرمایه در ایران

•    نخستین گام برای تاسیس بورس در ایران در سال ۱۳۱۵ برداشته شد. یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی، جهت تنظیم مقررات قانونی ناظر بر فعالیت بورس، در این سال به ایران سفر کردند. با آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۱۸، مطالعات این افراد متوقف شد.
•    در سال ۱۳۳۳، پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ماموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی آن‌زمان، محول شد.
•    در سال ۱۳۴۵ قانون معاملات سهام توسط مجلس ایران تصویب شد و بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶، برای اولین بار، فعالیت‌های رسمی خود را آغاز کرد.
•    در دهه ۱۳۵۰، رشد اقتصادی افزایش و بازار سرمایه گسترش یافت. در سال ۱۳۶۸، پس از پایان یافتن جنگ ایران و عراق، معاملات در بورس تهران، مجدداً از سر گرفته شد.
•    در دهه ۱۳۷۰، شرکت‌های بیشتری در بورس اوراق بهادار پذیرفته شدند و بازار سهام به رشد خود ادامه داد. در سال ۱۳۸۴، قوانین جدیدی بر بازار سرمایه وضع شدند.
ارکان بازار سرمایه در ایران
تا قبل از سال 84، سازمان کارگزاران بورس تنها رکن اجرایی بازار بورس بود. اما پس از آن قوانین و سازوکارهای جدیدی برای ساماندهی و مدیریت بازار بورس تعریف گردید.طبق آخرین قانون بازار بورس اوراق بهادار، معرفی برخی ابزارها و نهادهای بازار سرمایه به شرح زیر است:
•    شورای عالی بورس اوراق بهادار
•    سازمان بورس و اوراق بهادار
•    شرکت بورس اوراق بهادار تهران
•    شرکت فرابورس ایران
•    شرکت بورس کالای ایران
•    شرکت بورس انرژی

ارکان نظارتی بازار سرمایه

قوانین و مقررات بازار‌های سرمایه بین‌المللی همواره توسط ارکان نظارتی وضع می شود. در ایران نیز با توجه به بزرگ تر شدن و فراگیرشدن بازار بورس یا همان بازار سرمایه، نیاز به ابزار و ارکان های نظارتی در این بازار نیز بیشتر حس شد. به همین جهت ارکان نظارتی نیز برای نظارت بر معاملات تا شفافیت های اطلاعاتی و عملکرد سازمان ها نیز تعریف گردید. قوانین و مقررات بازار سرمایه در ایران نیز در همین ارکان شکل میگیرد.
به میزانی که نظارت بر بازار قوی‌تر باشد، بازار سرمایه سلامت‌تر خواهد بود. از آذر ماه سال 1384 در ایران با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار، ارکان نظارتی بازار دگرگون شدند. طبق این قانون، سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد شد تا تحت نظر شورای عالی بورس، بر تنظیم، تدوین و اجرای قوانین، نظارت داشته باشد.

شورای عالی بورس اوراق بهادار

شورای عالی بورس اوراق بهادار در رأس ارکان بازار سرمایه قرار دارد. این شورا به عنوان بالاترین و مهمترین رکن، اتخاذ کلیه تصمیم‌های مهم و اساسی بازار را بر عهده دارد.

سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس اوراق بهادار (سبا) تحت نظارت شورای عالی بورس، به اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و سایر وظایف تعیین‌ شده در قانون می‌پردازد. در واقع، دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار، ارکان ناظر بازار سرمایه هستند. این سازمان یک موسسه عمومی غیردولتی با شخصیت حقوقی و مالی مستقل است.
برخی ارکان نظارتی و حقوقی دیگری برای نظارت بر پولشویی و دعاوی حقوقی نیز در بازار سرمایه تشکیل شده که وظیفه نظارتی در بازار سرمایه را نیز به دوش می کشند.

سخن پایانی

بازار سرمایه نقش بسازایی در اقتصاد هرکشور دارد. شرکت ها می توانند از طریق این بازار اقدام به تامین مالی و فراهم آوردن منابع موردنیاز خود کرده و سرمایه گذاران نیز می توانند با شناسایی موقعیت های جذاب سرمایه گذاری در این بازار شرکت کنند.