سرمایه گذاری خوب دغدغه اصلی هر شخصی است که قصد دارد دارایی و ثروت خود را از کاهش روزافزون ارزش پول ملی حفظ کند و از قِبل این سرمایه گذاری درآمدی نیز داشته باشد و سودی دریافت کند. در واقع سرمایه گذاری در وهله اول به افراد کمک می‌کند تا ارزش دارایی خود را در مقابل نوسانات قیمت کالاها و تورم حفظ کند و در مرتبه دوم باعث می‌شود که از آن درآمد کسب کنند.
سالیان زیادی در ایران اکثر سرمایه‌گذاران بانک را به عنوان اولین گزینه برای سرمایه گذاری می‌دیدند اما به مرور زمان و با اوج گرفتن تورم نرخ های بهره بانکی در مقابل رشد قیمت کالاها ناچیز به نظر رسید. به موازات این اتفاق بازار سرمایه نیز با معرفی ابزارهای نوین و کاربردی بسیاری از نیازها را مرتفع کرد و امکان سرمایه گذاری با مبالغ خرد در این بازار و دیگر عواملی که به مدیریت ریسک و دارایی کمک می‌کرد باعث ایجاد جذابیت بالا در میان سرمایه گذاران شد.
وجود ابزارهای سرمایه گذاری به صورت غیرمستقیم و با بازدهی های بسیار جذاب باعث شد تا تازه کاران در این بازار فرصت های مناسب و جذابی را بیابند که سودی بیش از بانک دریافت کنند و در عین حال امنیت و شفافیت نیز به همراه داشته باشد. یکی از این گزینه ها صندوقهای با درآمد ثابت هستند که از بسیاری جهات آن را مشابه با سپرده های بلندمدت بانکی می‌دانند اما تفاوت هایی نیز دارند که بهتر است پیش از تصمیم گیری برای افتتاح حساب بانکی و سپرده گذاری، آن‌ها را بدانید تا بتوانید تصمیم بهتری بگیرید.
ما در این مقاله به توضیح تفاوت صندوق درآمد ثابت و بانک می‌پردازیم و مزایا و معایب سرمایه گذاری در هر کدام را شرح می‌دهیم.
صندوق با درآمد ثابت چیست؟
کمتر کسی را می‌توان یافت که سپرده و حساب بانکی را نشناسد اما شاید میزان آشنایی با صندوق درآمد ثابت در بین عموم کمتر باشد. در این بخش آن را معرفی می‌کنیم تا در صورتیکه قصد سرمایه گذاری در آن را داشته باشید با آگاهی و اطلاعات کامل به سراغ آن بروید.
صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت یکی از انواع صندوقهای سرمایه گذاری است که عمده سرمایه گذاری آن در اوراق با درآمد ثابت مانند اوراق بدهی دولتی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهاداری است که درآمد ثابت و تضمین شده دارند. بخش اندکی از دارایی های این صندوق نیز در اوراقی همچون سهام یا حق تقدم سرمایه گذاری می‌شود و دلیل بیشتر بودن نرخ بازدهی این صندوق‌ها نسبت به سود بانک نیز همین بخش سرمایه گذاری در سهام است که درصد آن در پرتفوی صندوق قابل تغییر توسط مدیریت است.
مقاله پیشنهادی: صندوق با درآمد ثابت چیست؟
مقایسه صندوق درآمد ثابت و بانک
برای مقایسه صندوق درآمد ثابت و بانک خوب است از کلیات هر دو اطلاعاتی داشته باشیم و سپس با مقایسه جزء به جزء هر کدام به تفاوت هایشان پی ببریم و این دو گزینه سرمایه گذاری را که به عقیده بسیاری تشابهات زیادی دارند را مقایسه کنیم. در ادامه به صورت کوتاه از بازدهی سپرده های بانکی و صندوقهای درآمد ثابت می‌گوییم و شرایط امنیت و ضمانت سرمایه را در آن‌ها مقایسه می‌کنیم تا تفاوت این دو بهتر مشخص شوند.
تفاوت سود صندوق سرمایه‌گذاری درآمد ثابت و بانک
با توضیحی که در مورد صندوق درآمد ثابت داده شد و در مقاله صندوق درآمد ثابت نیز مطالعه کردید، می‌توانیم در مورد سرمایه گذاری در سپرده بانکی و در صندوق درآمد ثابت صحبت کنیم. نکته ای که باید بدان توجه داشت این است که این تفاوت هم در میزان سود و هم زمان پرداخت آن ناشی می‌شود.
1- میزان سود پرداختی
از آنجاییکه اقتصاد کشور ما همواره بانک محور بوده است همه با نرخ سپرده های کوتاه مدت و بلندمدت بانکی آشنا هستیم. در سال‌های اخیر بسته به کوتاه مدت، میان مدت یا بلندمدت بودن سپرده و خصوصی یا دولتی بودن بانک بین ۱۰ الی ۲۰ درصد بازدهی سالیانه بوده است.
صندوقهای درآمد ثابت اما نرخی سودی بیش از نرخ سپرده های بانکی دارند. دلیل بیشتر بودن جزئی این نرخ در این است که صندوقهای درآمد ثابت بخشی از دارایی های خود را در اوراقی همچون سهام و حق تقدم سرمایه گذاری می‌کنند و به دلیل تخصص مدیر سرمایه گذاری عموما بازدهی های مثبتی دارند و در نتیجه نرخ سود صندوقهای سرمایه گذاری درآمد ثابت کمی بیش از سپرده های بانکی است. حتی در دوران‌های رونق بازار دیده شده است که تفاوت نرخ این دو بسیار بیشتر و قابل توجه شده است.
با این وجود شاید برای برخی این تفاوت در نرخ بازدهی چندان تفاوت ایجاد نکند و به دلیل دیدگاه سنتی امنیت سرمایه در بانک تمایل بیشتری برای سپرده گذاری وجود داشته باشد. باید بگوییم که امنیت سرمایه تنها مختص به بانک نیست و این تصور در میان مردم وجود داشته که چندان هم درست نیست. صندوقهای درآمد ثابت با وجود نظارت سازمان بورس و ضمانت ضامن نقدشوندگی از امنیت و همچنین شفافیت زیادی برخوردارند که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.
2- نحوه سوددهی
سوددهی بانک و صندوقهای درآمد ثابت به صورت پرداخت سود نقدی در بازه‌های زمانی مختلف است. با این تفاوت که سود بانکی به صورت ماه شمار و به میزان حداقل میزان سرمایه گذاری در سپرده های کوتاه مدت و بلندمدت است اما سود صندوق های درآمد ثابت به صورت روزشمار بوده که علاوه بر پرداخت سود قیمت واحدهای سرمایه گذاری نیز امکان رشد اندکی در NAV خود را دارند.
همچنین صندوقهای سرمایه گذاری امکان پرداخت سود به صورت ماهانه یا سه ماهه را دارند و حتی برخی از صندوقهای درآمد ثابت می‌توانند بدون تقسیم سود باشند و بازدهی صندوق از افزایش و رشد NAV ناشی می‌شود.
تفاوت در امنیت و ضمانت صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت و بانک
پیشتر گفتیم که از نگاه بسیاری از سرمایه گذاران امنیت سرمایه گذاری در بانک در هیچ بازار دیگری وجود ندارد و به دلیل همین دیدگاه سنتی بسیاری از مزیت های دیگر صندوق های درآمد ثابت چشم پوشی می‌کنند. اما باید بگوییم سیستم بانکی تنها گزینه موجود با امنیت سرمایه گذاری نیست.
بانک مرکزی علاوه بر سیاست گذاری وظیفه نظارت بر عملکرد بانکها را برعهده دارد. در بازار سرمایه نیز سازمان بورس اوراق بهادار همین وظیفه را برعهده دارد و به طور مستمر بر عملکرد نهادهای مالی نظارت دارد و در خصوص صندوقهای سرمایه گذاری قوانین سختگیرانه ای را در نظر گرفته است و صندوق‌ها را موظف به ارائه گزارش عمکلرد، صورتهای مالی و پرتفوی سرمایه گذاری خود کرده است. برای مشاهده پرتفوی سرمایه گذاری صندوقهای سرمایه گذاری و به طور کلی صورتهای مالی آن ها میتوانید به سایت کدال مراجعه کنید.
علاوه بر قوانین سختگیرانه، نظارت سازمان و حسابرس‌های قانونی به همراه ارکان نظارتی صندوق نیز امنیت این صندوق‌ها را بسیار بالا برده است. بنابراین می‌توان گفت از لحاظ امنیت این صندوق‌ها تقریبا مشابه با سپرده های بانکی هستند و می‌توان به اطمینان سرمایه خود را به این صندوق‌ها سپرد. در کنار امنیت سرمایه که صندوقهای درآمد ثابت مانند سپرده های بانکی دارند، مزیت های دیگری نیز وجود دارد مانند شفافیت و نقدشوندگی که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
مقاله پیشنهادی: اسرار مشاهده پرتفوی صندوق های سرمایه گذاری
تفاوت در شفافیت و گزارش دهی صندوق های درآمد ثابت و بانک
به واسطه عدم شفافیت نظام بانکی و اجتناب از گزارش‌دهی به سرمایه‌گذاران به طور قطعی نمی‌‌توان در مورد اینکه سپرده‌های بانکی که در واقع همان سرمایه سرمایه‌گذاران هستند دقیقاً در کجا سرمایه‌گذاری می‌شوند و البته هرکدام از بانکها ممکن است استراتژی متفاوتی داشته باشند.
اما به طور کلی بخشی از این سپرده‌ها در قالب تسهیلات و وام به متقاضیان حقیقی و حقوقی پرداخت می‌شود و مابقی به گفته خود بانکها به پروژه‌های عمرانی و تولیدی مانند پروژه‌های پتروشیمی و پالایشگاهی، سهام شرکت‌های بورسی و فرابورسی، اوراق درآمد ثابت و… اختصاص داده می‌شود؛ ولی از وزن هرکدام در سبد دارایی و سوددهی سپرده‌های سرمایه‌گذاری شده اطلاعات دقیقی در دست نیست.
صندوق درآمد ثابت برخلاف بانک ملزم به گزارش‌دهی مداوم به سرمایه‌گذاران خود است به طوری که پس از خرید واحدهای صندوق درآمد ثابت مبتنی بر صدور و ابطال دسترسی پنل اختصاصی سرمایه‌گذار در اختیار وی قرار میگیرد تا از آن طریق اطلاعاتی نظیر سود و زیان محقق شده، ترکیب دارایی‌ها و پورتفوی صندوق با جزییات کامل و تغییرات آن را دریافت کرد.
همچنین هر صندوق سایتی دارد که از آن طریق می‌توان قیمت آماری، صدور و ابطال هر صندوق، ارزش دارایی صندوق، بازدهی‌های روزانه، ماهانه و دوره‌ای صندوق از ابتدای تأسیس تا الآن به صورت روزانه در آن قرار داده می‌شود. همچنین دریافت اطلاعاتی نظیر سود و زیان محقق شده هم را برای صندوق درآمد ثابت قابل معامله (ETF) مانند سهام شرکت‌ها در سامانه معاملاتی کارگزاری هم قابل مشاهده است.
تفاوت نقدشوندگی در صندوق درآمد ثابت و بانک
همانطور که اطلاع دارید یکی از محدودیت هایی که سرمایه گذاری در سپرده های بانکی را محدود می‌کند مدت زمان خواب سرمایه است که برای تعلق گرفتن درصد مشخصی از سود به آن مقدار سپرده، مدت زمان معینی باید در سپرده بلندمدت باقی بماند. به عنوان مثال در صورتیکه قصد داشته باشید در حساب سپرده بلندمدت یک ساله با نرخ 18 درصد سرمایه گذاری کنید، چنانچه در این مدت زمان به پول خود نیاز و قصد برداشت این وجه را داشته باشید، با نرخی کمتر از 18 درصد به پول شما سود تعلق میگیرد. به این نرخ جدید نرخ شکست پول گفته می‌شود و متناسب با سپرده های کوتاه مدت در نظر گرفته می‌شود.
در صندوق های درآمد ثابت اما اینچنین نیست. علاوه بر اینکه نرخ سود در صندوق های با درآمد ثابت به صورت روزشمار است، شما هرگاه قصد برداشت پول خود را داشته باشید این امکان بدون شکست نرخ سود برای شما فراهم خواهد بود. این مزیت یکی از جذابیت های صندوق درآمد ثابت در برابر سپرده های بانکی است که سرمایه گذاری در آن را به صرفه تر خواهد کرد.
ممکن است این سوال برایتان ایجاد شده باشد که سود روزشمار و ماه شمار چیست؟ اگر یک سپرده میان‌مدت مثلاً ماهیانه داشته باشید و مبلغی را قبل از سررسید ماهیانه برداشت کنید، هیچ سودی به سپرده شما تعلق نمی‌گیرد حتی اگر تنها یک روز قبل از سررسید ماهیانه برداشت صورت گرفته باشد. اما صندوقهای درآمد ثابت به واسطه روز شمار بودن و روند نسبتاً ثابت و از پیش مشخصی که دارند این محدودیت و هیچ محدودیت دیگری در برداشت وجه ندارند.
مقایسه صندوق درآمد ثابت و بانک در نحوه سرمایه گذاری
برای سرمایه‌گذاری در بانک باید با همراه داشتن شناسنامه و کارت ملی و کپی آن‌ها به یکی از شعب بانک دلخواه این کار صورت میگرد اما سرمایه گذاری در صندوق های درآمد ثابت به دو روش زیر صورت میگیرد.
1) صندوق درآمد ثابت مبتنی بر صدور و ابطال
برای سرمایه‌گذاری در این روش باید ابتدا باید در سامانه سجام ثبت‌نام کرد, سپس با همراه داشتن شناسنامه و کارت ملی و مبلغ مدنظر برای سرمایه‌گذاری به صورت نقد و کارت اعتباری و یا فیش واریزی به حساب بانکی صندوق، به یکی از شعب شرکت سرمایه‌گذاری یا کارگزاری که مدیر صندوق است مراجعه کرد. در مرحله بعد برای اضافه کردن مبلغ سرمایه‌گذاری نیاز به مراجعه حضوری نیست و از طریق پنل اختصاصی سرمایه‌گذاری به صورت اینترنتی امکان‌پذیر است.
2) صندوق درآمد ثابت قابل معامله (ETF)
برای سرمایه‌گذاری در این نوع از صندوقهای درآمد ثابت فقط کافی است کد بورسی داشته باشید و در یک کارگزاری ثبت نام کنید و سپس به سامانه معاملاتی کارگزاری خود وارد شوید و مانند سهام شرکت‌های بورس و فرابورس واحدهای این صندوق‌ها را خرید و فروش کنید. در صورتیکه اطلاع کافی از چگونگی ورود به بورس و دریافت کد بورسی ندارید پیشنهاد می‌کنیم مقاله «کد بورسی چیست؟ + دریافت رایگان کد بورسی» را مطالعه کنید.
مزایای صندوق های سرمایه گذاری درآمد ثابت نسبت به بانک
تا به اینجا تفاوت های اصلی صندوق های درآمد ثابت و بانک را ذکر کردیم. در این بخش به صورت مختصر مزیت های صندوق درآمد ثابت را نسبت به بانک که در مقاله حاضر به آن ها اشاره شد را نام می بریم.
• مدیریت حرفه‌ای
این صندوق‌ها به‌عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم توسط افرادی متخصص و خبره مدیریت می‌شوند که به صورت حرفه‌ای ریسک آن را مدیریت می‌کنند و به دنبال کسب حداکثر سود ممکن هستند.
• تحت نظارت سازمان بورس
مانند سایر صندوقهای بورسی تحت نظارت شدید سازمان بورس هستند به طوری که کمتر از ۵ درصد دارایی خود را می‌توانند به صورت وجه نقد نگهداری کنند
• ترکیب دارایی مشخص و مطمئن
صندوق درآمد ثابت بخش زیادی از دارایی خود را به اوراق درآمد ثابت که عمدتاً از جانب ارگان‌های دولتی منتشر می‌شوند اختصاص می‌دهد لذا بزرگ‌ترین ریسکی که صندوق دارد ریسک ورشکستگی دولت و عدم نقد کردن اوراق خود در سررسید مشخص است که در این صورت عملاً بانکها هم ورشکسته خواهند شد.
• رکن ضمانتی صندوق
وجود رکن ضامن در صندوقهای درآمد ثابت مبتنی بر ابطال و رکن بازارگردان در صندوق درآمد ثابت قابل معامله، نگرانی سرمایه‌گذار از بابت نقد کردن واحدهای صندوق برطرف می‌کند.
• شفافیت و گزارش‌دهی
شفافیت و گزارش‌دهی مداوم صندوق به سرمایه‌گذاران علاوه بر سازمان بورس و ارکان نظارتی مهم‌ترین عامل بازدارنده هرگونه تخلفی است.
در نهایت صندوق درآمد ثابت یا بانک؟
برای انتخاب بهترین گزینه سرمایه‌گذاری همیشه ویژگی‌های شخصیتی سرمایه‌گذار و هدف و انگیزه او از سرمایه‌گذاری اهمیت دارد. اگر در دسته افرادی هستید که حاضر به پذیرش ریسک نیستید، صندوقهای درآمد ثابت گزینه خوبی برای شما به حساب می‌آیند.
بانک سود ثابت و از پیش تعیین شده‌ای را که ناشی از نرخ بهره مصوب دولت است در بازه‌های زمانی میان‌مدت یا بلندمدت با اعمال محدودیت‌هایی در برداشت وجه از سپرده‌ها، به شما به صورت نقدی پرداخت می‌کند که چندان سازوکار شفافی هم ندارد.
صندوقهای درآمد ثابت که توسط شرکت‌های مدیریت دارایی و کارگزاری‌ها مدیریت می‌شوند سود متغیری که نزدیک و معمولاً مقداری بیشتر از بانک است را که به صورت روزشمار محاسبه شده و در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت‌تر از بانک تقسیم می‌کند. سرمایه‌گذاری در صندوقهای درآمد ثابت به واسطه فرآیندهای به دور از محدودیت، شفاف و ساختارمندتری که دارد ضمن نظارت مداوم سازمان بورس و ارکان نظارتی، امکان یک سرمایه‌گذاری بی‌دغدغه، امن و پرسود را برای شما فراهم کرده است.
