صورت جریان وجوه نقد تنها صورت مالى اساسی است که بر مبنای نقدی تهیه می‌شود و در آن علت تغيير موجودى نقد طى دوره مالى، مورد بررسى قرار می‌گیرد. همانطور كه از نام اين صورت مالى پیداست، در آن فقط دريافت‌هاى نقد و پرداخت‌هاى نقدى انعكاس مى‌يابد. پس این صورت حساب با ارائه خلاصه‌ای از اینکه کسب‌وکارها منابع نقد خود را در چه بخش‌هایی صرف و یا از چه محلی کسب می‌کنند، محاسبه می‌شود. طبق استاندارد حسابداری ایران، صورت جریان وجوه نقد به سه بخش فعالیت‌های عملیاتی، تامین مالی و سرمایه‌گذاری دسته‌بندی شده و گردش نقدینگی مرتبط با هر بخش در سرفصل مربوطه گزارش می‌شود.  

در این مقاله به بررسی جزئیات صورت جریان وجوه نقد، اهداف تهیه آن و اقلام تشکیل دهنده این صورت مالی خواهیم پرداخت و به طور کلی همه نکات مهمی که باید درباره صورت جریان وجوه نقد بدانید آموزش داده شده است.

هدف از تهیه صورت جریان وجوه نقد چیست؟

صورت جریان وجوه نقد(Cash flow statement) می‌تواند جهت اهداف متنوعی تهیه و مورد استفاده مدیران، سهامداران و سایرین قرار بگیرید ولی به طور کلی هدف از تهیه صورت جریان وجوه نقد شفافیت و آگاهی بخشی درباره جریان وجوه نقد شرکت است و به نوعی نشان دهنده اینست که دارایی‌های نقد شرکت در چه بخش‌هایی صرف شده و یا از چه محلی حاصل شده است. برای مثال با کمک این صورت مالی می‌توان متوجه شد که افزایش وجه نقدی که در ترازنامه نشان‌داده می‌شود و یا افزایش سودی که در صورت سود و زیان ثبت شده از چه محلی حاصل شده و به نوعی صورت جریان وجوه نقل پل ارتباطی بین صورت سود و زیان و ترازنامه شرکت است.

مقاله پیشنهادی: صورت سود و زیان چیست؟

تفاوت ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد چیست؟

ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد هر سه از صورت‌های مالی اصلی یک نهاد مالی تلقی می‌شوند. اگرچه این سه شامل برخی از اطلاعات مالی یکسان، از جمله درآمدها، هزینه‌ها و سودها هستند، اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد. به طور کلی ترازنامه دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت را در یک مقطع زمانی خاص گزارش می کند. در حالی که سود و زیان به بررسی وضعیت عملکرد شرکت در طی یک دوره زمانی می‌پردازد. همچنین صورت جریان وجوه نقد پل ارتباطی بین این دو صورت مالی بوده و تبادلات و جریانات نقدینگی شرکت را در طی بازه تهیه صورت‌های مالی نشان می‌دهد.

نمونه صورت جریان وجوه نقد

نحوه دسته بندی صورت جریان وجوه نقد

فرض كنيد موجودى نقد واحد تجارى از صفر ريال در ابتدا دوره، به 100 ریال در پایان دوره رسيده است. سوالی که مطرح می‌شود اینست که اين 100 ريال از چه محل یا محل‌هایی دریافت شده است؟ در پاسخ بايد گفت يا داراي ثابت (نظير ماشين و ساختمان) فروخته شده و پول دريافت گرديده است (فعاليتهاى سرمايه گذارى) یا اینکه واحد تجارى اين رقم را از طلبكاران یا مالكان گرفته و تعهد به باز پرداخت آن دارد (فعاليت‌هاى تأمين مالى) و یا اينكه پول از محلى غير از دو محل فوق دريافت شده است (مثلا در نتيجه فروش كالا يا خدمات) كه در اين صورت محل دريافت را فعاليت‌هاى عملياتى می‌نامند. 

طبق استاندارد حسابداری شماره ۷ کمیته استانداردهای بین‌المللی حسابداری، جریان‌های ورودی و خروجی وجوه نقدی در قالب سه بخش فعالیت‌های عملیاتی، فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های تامین مالی طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه به توضیح و بررسی هر یک خواهیم پرداخت.

جریان نقدی ناشی از فعالیت های سرمایه گذاری

این بخش از صورت جریان وجوه نقد به بررسی فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شرکت می‌پردازد. فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شامل اقلامی نظیر خرید دارایی‌های ثابت مانند زمین و ساختمان و یا سرمایه‌گذاری‌های بلند‌مدت است. جریان نقد ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری همچنین شامل جریان‌های مربوط به خرید و فروش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه ‌مدت، بلندمدت، وجوه در ارتباط با دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود و همچنین پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری است. پس طبق مطالب گفته شده جریان نقدی ناشی از فعالیت‌های سرمایه گذاری به صورت زیر دسته‌بندی می‌شود:

• وجوه دریافتی (پرداختی) بابت فروش(خرید) دارایی‌ها ثابت مشهود
• جریان خالص خروجی (ورودی) وجه نقد ناشی از فعالیت‌های سرمایه گذاری و…

جریان نقدی ناشی از فعالیت های تامین مالی

به طور کلی به همه فعالیت‌های شرکت که منجر به تامین سرمایه مورد نیاز جهت پیشبرد اهداف شرکت انجام می‌شود، فعالیت‌های تامین مالی گفته می‌شود. این فعالیت به جریان وجه نقد دریافتی از خارج از شرکت و بازپرداخت اصل آن اشاره دارد و به این ترتیب جریان نقدی ناشی از فعالیت‌های تامین مالی، اقلام مرتبط با حقوق صاحبان سهام را تحت تأثیر قرار داده می‌دهد. به عنوان مثال، فروش اوراق مشارکت، دریافت تسهیلات بانکی، افزایش سرمایه از محل آورده سهامداران نمونه‌هایی از جریان وجوه نقد ورودی ناشی از فعالیت‌های تأمین مالی به حساب آمده و فعالیت‌هایی نظیر بازپرداخت اصل اوراق مشارکت و اصل تسهیلات دریافتی، نمونه‌های از جریان وجوه نقد خروجی ناشی از تأمین مالی به حساب می‌آیند.

جریان نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی

کدام درآمدها و هزینه‌ها در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شوند؟ جریان‌های نقد مرتبط با آنها، جریان نقد عملیاتی محسوب می‌گردند. بنابراین از آنجا که درآمد فروش در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شود، نقد دریافت شده از مشتریان، یک جریان نقد عملیاتی است. بهای تمام شده کالای فروش رفته در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شود، پس نقد پرداختی بابت خرید کالا، یک جریان نقد عملیاتی است. هزینه اجاره در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شود، پس نقد پرداختی بابت اجاره (شامل پیش پرداخت اجاره) یک جریان نقد عملیاتی است. هزینه بهره یا هزینه مالیات در محاسبه سود عملیاتی وارد نمی‌شود، پس رقم پرداختی بابت بهره و مالیات، جریان نقد عملیاتی محسوب نمی‌شوند.

پس فعالیت‌های عملیاتی شامل تمامی فعالیت‌های اصلی شرکت که باعث ایجاد درآمد عملیاتی (برای مثال در یک شرکت تجاری تولید و فروش کالا) می‌شود، است. این آیتم درآمد اصلی و مستمر شرکت را ایجاد می‌کنند. و به طور کلی هر آیتمی که تحت سرفصل دو بخش قبلی طبقه‌بندی نشود، در این بخش گزارش می‌شود. گزارش جریان نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم محاسبه می‌شود که در ادامه به توضیح هر یک خواهیم پرداخت. 

روش مستقیم محاسبه جریان نقد عملیاتی

در این روش اطلاعات صورت‌های مالی که برمبنای حسابداری تعهدی محاسبه می‌شوند، دریافت شده و با تعدیل اقلام آن به روش حسابداری نقدی می‌رسیم. پس برای محاسبه هرکدام از بخش‌های عملیاتی صورت جریان وجه نقد، بایستی برای هر فعالیت جداگانه تحلیل صورت پذیرد.
به طور کلی در روش مستقیم محاسبه جریان نقد عملیاتی، با چهار فعالیت اصلی سروکار داریم که با جمع این بخش‌ها به جریان نقد عملیاتی شرکت دست می‌یابیم. این فعالیت‌ها شامل:

• جریان نقدی دریافت شده از مشتریان: افزایش پیش‌پرداخت فروش + کاهش دریافتنی‌های جاری + فروش
• جریان نقدی دریافت شده بابت اجاره: کاهش پیش پرداخت اجاره – افزایش اجاره دریافتنی – درآمد اجاره
• جریان نقدی پرداخت شده به فروشندگان کالا: کاهش پیش‌پرداخت خرید – کاهش پرداختنی‌های تجاری + خرید کالا
• جریان نقدی پرداخت شده بابت هزینه‌ها: افزایش پیش‌پرداخت هزینه‌ها + افزایش بدهی هزینه‌ها – هزینه‌های نقدی

لازم به ذکر است در ایران نیز به دلیل پایین بودن هزینه تدوین صورت وجوه نقد به روش مستقیم در مقایسه با مزایای آن، به استفاده از این روش تاکید شده است.

روش غیرمستقیم محاسبه جریان نقد عملیاتی

روش غیرمستقیم محاسبه جریان نقد عملیاتی با سود (زیان) خالص شروع شده و پس از کسر تعدیلات و افزودن سرمایه در گردش به قرار زیر به وجه نقد عملیاتی می‌رسیم.

تعدیلات:

• هزینه مالیات بر درآمد
• هزینه‌ی مالی
• خالص افزایش ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان
• استهلاک دارایی‌های غیرجاری
• سود سهام
• سود فروش دارایی‌های بلندمدت

تغییرات سرمایه در گردش:

• افزایش (کاهش) دارایی‌های عملیاتی به صورت کاهنده ( فزاینده) گزارش می‌شود.
• افزایش (کاهش) بدهی‌های عملیاتی به صورت فزاینده (کاهنده) گزارش می‌شود.

سخن پایانی

برای ادامه‌دار بودن کسب و کار شرکت، نگه‌داری میزانی از نقدینگی که عملیات شرکت با مشکل نقدنیگی مواجه نشود، امری ضروری است. درک اینکه پول‌ها از کجا می‌آید و کجا مصرف می‌شوند می‌تواند مدیران شرکت را در انجام تعهدات مالی و سهامداران را در درک عملیات شرکت  یاری کند. از صورت جریان وجوه نقد برای فهم جریان ورودی و خروجی نقد شرکت استفاده می‌شود. همچنین صورت جریان وجوه نقد بر مبنای حسابداری نقدی تهیه می‌شود و تنها در زمانی که وجه نقد رد و بدل می‌شود باید در صورت جریان‌های وجه نقد منعکس شود.