اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه به نوعی از سرمایه گذاری گویند که در آن سرمایه گذار به شخص حقوقی یا نهادی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داده و شرکت سرمایه پذیر (اعتبار گیرنده) متعهد می شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در برهه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره ای ثابت بازپرداخت نماید. اوراق قرضه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار شرکت سهامی می باشد. اوراق قرضه اسنادی هستند که براساس آن ها ناشر متعهد میشود مبالغ معینی (بهرة سالانه) را در فاصله های زمانی مشخص به دارندة پرداخت کند و در سررسید، اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه یک ابزار بدهی طولانی مدت برای تأمین مالی است و با تعهدات مشخصی همراه است. دارندگان اوراق قرضه برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام دهندگان به ناشر هستند. آن ها پول خود را به ناشر قرض می دهند و در مقابل بهره دریافت می کنند و در سررسید هم اصل سرمایۀ خود را پس میگیرند. دارندگان اوراق قرضه سهامدار شرکت نیستند. بدین ترتیب حق رأی و دخالت در امور شرکت را ندارند آنها طلبکار شرکت محسوب می شوند.

به زبا ن ساده تر می‌توان بیان کرد که دارندگان این اوراق، طلبکاران شرکت به حساب می‌آیند و اما زمانی که شما خرید اوراق با درآمد ثابت را به عنوان راهی برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید، به شرکت صادرکننده اوراق، پول قرض می‌دهید. و در مقابل شرکت متعهد می‌شود تا در طول مدت وام، به شما بهره بپردازد. و البته مقدار و دوره پرداخت بهره به شرایط اوراق منتشره بستگی خواهد داشت. هر چه این اوراق بلندمدت‌تر باشد، بهره دریافتی بالاتر خواهد بود. پرداخت بهره اوراق با درآمد ثابت، به صورت ماهانه، سه ماهه، نیم‌ساله و سالانه است. و زمانی که این اوراق به موعد سررسید خود برسد، صادرکننده اصل پول را بازپرداخت می‌کند. بنابراین خرید اوراق با درآمد ثابت مانند خرید سهام، یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. با این تفاوت که با خرید سهام، شما مالکیت بخشی از شرکت را به خود اختصاص می‌دهید و بازدهی سرمایه‌گذاری شما به میزان سودی که شرکت کسب می‌کند، بستگی دارد و دقیقأ به همین دلیل است که خرید سهام، پرریسک‌تر و پرنوسان‌تر است. اما اوراق قرضه، به طور معمول نرخ بهره ثابت دارند و به همین دلیل، ریسک کم‌تری را به خود اختصاص می‌دهند. نکته دیگری که در رابطه با اوراق با درآمد ثابت باید بدانید این است که، این اوراق قابل مبادله هستند و اگر شخصی اوراق با درآمد ثابت خود را کم‌تر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، گفته می‌شود فروش با تنزیل صورت گرفته است و اگر بالاتر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، بیان می‌شود که اوراق با صرف به فروش رفته است.

  انواع اوراق قرضه  با درآمد ثابت:

1. اوراق قرضه دولتی
2. اوراق قرضه شهرداری
3. اوراق قرضه شرکتی

اوراق قرضه دولتی:

برای تامین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورتحساب‌ها، دولت‌ها اوراق قرضه صادر می‌کنند.  اوراق قرضه‌ی کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. اما در طرف دیگر، اوراق قرضه‌ی کشورهای در حال توسعه، دارای ریسک بالاتری هستند. دولت آمریکا اوراق قرضه‌ی خود را از طریق خزانه‌داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر می‌‌کند. در آمریکا به اوراق قرضه‌ای که موعد سررسید آنها کمتر از یک سال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضه با سررسید بین ۱ تا ۱۰ سال را T-notes و بیش از ۱۰ سال را اوراق خزانه‌داری می‌گویند. در برخی موارد، بهره‌ی دریافتی از این اوراق شامل مالیات بر درآمد نمی‌شود.

اوراق قرضه شهرداری:

این اوراق با هدف تأمین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه پروژه‌ها، توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف صادر می‌شوند. شهرداری‌ها معمولأ زمانی به صدور اوراق با درآمد ثابت اقدام می‌کنند که به پولی بیش‌تر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشته باشند. و به جهت اجرای پروژه‌هایی مانند ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و… این اوراق را منتشر می‌کنند و از مردم وام می‌گیرند.

اوراق قرضه شرکتی:

این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و کار صادر می گردد که به منظور تامین مالی و جبران هزینه های آنها صورت می گیرد. ریسک این نوع از اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر می باشد اما دارای سود بیشتری است. نکته جالب توجه دیگر در این گونه از اوراق، تنوع بالای آنها می باشد که تعداد گزینه های بیشتری برای خرید وجود دارد اما از عیوب آن می توان به مالیاتی که به آنها تعلق می گیرد اشاره نمود.

ویژگی های اوراق قرضه:

1. دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب می گردد که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین می گردد.
2. دارنده این اوراق حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت را ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می شود، به وی تعلق نمی گیرد.
3. این اوراق دارای سر رسید مشخص هستند که برخی از آنها در یک مقطع معین زمانی سررسید می شوند و برخی دیگر نیز به تدریج.
4. این اوراق معمولا دارای ارزش اسمی مشخصی هستند.
5. اگر ناشر این نوع از اوراق ورشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدم نسبت به صاحبان سهام برای دریافت اصل و فرع سرمایه خود دارند.
6. بعضی از شرکت ها با هدف ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه همراه با وثیقه می نمایند.
7. دارندگان این اوراق حق رای ندارند مگر در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر و یا ادغام شرکت با سایر شرکت ها.
8. اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.

اوراق مشارکت:

اوراق مشارکت به اوراق بهاداری می گویند که بیانگر مشارکت دارنده‌ اوراق در یک طرح مشخص است. در واقع این شخص، سرمایه خود را در اختیار شرکت، کارخانه ها و … قرار داده است تا آن سازمان بتواند توسعه یابد و سود سرمایه گذار را به وی پرداخت نماید.

ویژگی های اوراق مشارکت:

• قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارد.
• بازده بدون ریسک برای سرمایه گذاران دارد.
• مالکیت بدون حق رای برای دارندگان اوراق دارد.
• دارای معافیت مالیاتی برای سرمایه گذاری در اوراق مشارکت می باشد.
• دارای تضمین سود و اصل مبلغ سرمایه گذاری برای دارندگان اوراق است
• پرداخت سود دوره های معین با کوپن های ماهانه، سه ماهه یا سالانه صورت می گیرد.
• پرداخت سود به صورت علی الحساب و سود قطعی در سررسید می باشد.
• سود ۱۸ تا ۲۲ درصد برای اوراق مشارکت تعیین شده است که ممکن است درصد های دیگری نیز پیشنهاد گردد.

اوراق صکوک چیست:

از آنجا که اوراق قرضه مبتنی بر قرض با بهره است، از دیدگاه اسلام ربا محسوب شده و حرام است؛ لذا در کشورهای اسلامی نمی‌توان از این اوراق جهت تامین مالی استفاده کرد. برای رفع این مشکل در ابتدا به انتشار اوراق مشارکت پرداخته شد؛ اما از آنجا که این اوراق به پشتوانه یک طرح فیزیکی منتشر می‌شود و زمانی که شرکت‌ها برای خرید دارایی و تامین نقدینگی دچار مشکل شوند، اوراق مشارکت کاربردی ندارند، متخصصان مالی ابزار مالی جدید را طراحی نمودند. در نهایت با ایجاد بانکداری اسلامی، ابزارهای مالی اسلامی یا همان صکوک ایجاد گردید.

صکوک جمع کلمه صک و به معنای اسناد است. این لغت در فارسی مترادف چک در نظر گرفته می شود. ابزارهای مالی  اسلامی یا همان صکوک، اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهای مالی هستند. این اوراق بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید اسلامی طراحی شده‌ و دارندگان آن به صورت مشاع مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها و منافع حاصل از آن‌ها هستند. صکوک ابزار نوینی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به‌کار گرفته می‌شود این اوراق مبتنی بر دارایی با درآمد ثابت یا متغیر قابل معامله در بازار ثانویه و بر اساس اصول شریعت است. اوراق صکوک باید خود دارای ارزش بوده و نمی‌توانند بر اساس فعالیت‌های سفته بازی باشند.