همواره گفته می‌شود هدف از سرمایه گذاری افزایش ارزش دارایی سهامداران است. در این راستا سرمایه گذاران و تحلیلگران به دنبال یافتن ارزش واقعی شرکتها، سهام و سایر اوراق بهادار هستند تا با خرید آن‌ها به قیمتی ارزانتر از ارزش ذاتی و فروش آن در قیمت بالاتر، سود مد نظر خود را کسب کنند. راه‌های متفاوتی برای بدست آوردن ارزش ذاتی (یا ارزش واقعی) شرکتها و واحدهای تجاری و سهام آن‌ها وجود دارد که خالص ارزش دارایی که با نام اختصاری NAV شناخته می‌شود یکی از آن‌هاست. ارزش خالص دارایی یا NAV چیست؟ مدل ارزشگذاری NAV چه کاربردی در تحلیل شرکت‌ها دارد؟ چگونه می‌توان NAV یک شرکت را محاسبه کرد؟ انواع NAV کدام است؟ در این مقاله به این سوالات و دیگر سوالات مشابه پاسخ خواهیم داد. 

ارزش خالص دارایی (NAV) چیست؟

ارزش خالص دارایی (Net Asset Value) یا به اختصار NAV ارزش خالص یک واحد تجاری را نشان می‌دهد و به عنوان ارزش کل دارایی‌های آن واحد منهای ارزش کل بدهی‌های آن محاسبه می‌شود. این شاخص معیاری استانداردشده به حساب می آید که می‌توان از آن به‌منظور انجام مقایسه عملکرد شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده کرد.

استفاده از NAV در شرکت های سرمایه گذاری

همانطور که گفته شد، اصطلاح NAV در رابطه با ارزش‌گذاری و قیمت‌گذاری شرکتها و صندوق‌های سرمایه گذاری محبوبیت بیشتری دارد که با تقسیم اختلاف بین دارایی‌ها و بدهی‌ها بر تعداد سهام سرمایه‌گذاران حاصل می‌شود. ارزش خالص دارایی صندوق های سرمایه گذاری برای واحد هر سهم صندوق بیان می‌شود، زیرا استفاده از آن, معامله صندوق سهام را آسان‌تر می‌کند.

اغلب NAV  به ارزش دفتری یک کسب‌وکار نزدیک یا برابر با آن است. شرکت‌هایی که پیش‌بینی می‌شود رشد بالایی داشته باشند, به طور سنتی بیشتر از آنچه NAV نشان می‌دهد ارزش دارند. NAV اغلب برای یافتن سرمایه‌گذاری‌های زیر قیمت یا بالاتر از قیمت نسبت به ارزش بازار مقایسه می‌شود.

به عنوان مثال فرض کنید شرکت سرمایه گذاری الف در بازار سهام دارای NAV برابر با 1000 تومان به ازای هر سهم است. قیمت سهام این شرکت در حال حاضر در 800 تومان معامله می‌شود. مسلما این نماد در حال حاضر ارزندگی دارد و شخص می‌تواند با خرید آن در قیمت کنونی و فروش آن در قیمتی بیشتر یا نزدیک به NAV (در اینجا 1000 تومان) در مدت زمانی معین کسب سود کند. اما در صورتیکه قیمت این سهم 1200 باشد خرید آن ریسکی است و توصیه نمی‌شود.

بنابراین در خرید و فروش سهام و نمادهای شرکت‌های سرمایه گذاری و همچنین صندوق‌ها باید به NAV آن توجه نمود. همچنین مقایسه اختلاف قیمت بازار با NAV یک نماد با دیگر نمادها که به آن نسبت P/NAV گفته می‌شود از جمله راهکارهای مقایسه صندوق ها و شرکتها با یکدیگر است که در ادامه توضیح خواهیم داد.

NAV چگونه محاسبه می شود ؟

گفتیم ارزش خالص دارایی یا همان NAV، ارزش خالص یک صندوق یا شرکت را نشان می‌دهد و بر اساس کل دارایی‌های مجموعه و کل بدهی‌های آن محاسبه می‌شود. بدین ترتیب که ارزش کل دارایی‌ها منهای کل بدهی‌های آن مجموعه، برابر با ارزش خالص دارایی‌ها یا NAV آن مجموعه است. فرمول محاسبه NAV یک شرکت یا یک صندوق سرمایه گذاری به صورت زیر است:

NAV=ارزش بدهی‌ها – ارزش دارایی‌ها

ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم (NAVPS) چگونه محاسبه می شود؟

جهت ارزش‌یابی هر واحد صندوق یا سهام شرکت سرمایه‌گذاری، باید خالص ارزش دارایی به ازای هر سهم را محاسبه کنیم که برابر است با رابطه بالا تقسیم بر تعداد واحد سهام.

NAV=(داراییها کل ارزش-بدهیها کل)/(سهام واحد تعداد)

روش دیگر در محاسبه NAV

دلیل استفاده از ارزش خالص دارایی یا همان NAV در برخی شرکت‌ها مانند شرکتهای سرمایه گذاری کارا نبودن روش‌های ارزشگذاری مانند P/E برای تخمین ارزش اینگونه شرکتها است. چرا که به طور دقیق نمی‌توان گفت در هر دوره مالی یک شرکت سرمایه گذاری چه مقدار سود ایجاد می‌کند و چه مقدار از آن را به صورت سود نقدی میان سهامداران خود تقسیم می‌کند. بنابراین روش NAV برای این شرکتها کابرد بیشتری دارد. در حال حاضر روشی که در ایران در شرکت‌های سرمایه‌گذاری معمولاً در محاسبه NAV مرسوم است به صورت زیر است:

NAV= ارزش افزوده سرمایه‌گذاری‌ها + بهای تمام‌شده حقوق صاحبان سهام

تا به اینجا دانستیم که به لحاظ ماهیتی ارزش خالص دارایی (NAV) با مفهوم حقوق صاحبان سهام برابر است. اما به دلیل اینکه حقوق صاحبان سهام در ترازنامه گزارش می‌شود، به احتمال زیاد ارزش ثبت شده آن با ارزش بازاری اش متفاوت باشد. بنابراین لازم است ارزش اقلام گزارش شده در آن به زمان حال بروز رسانی شود و در واقع ارزش روز آن را لحاظ کنیم. اینکار را با افزودن تفاوت ارزش خرید با ارزش روز دارایی ها انجام می‌دهیم. بدیهی است در صورتیکه ارزش روز دارایی بیشتر از ارزش خرید باشد NAV بیشتر از حقوق صاحبان سهام است و اگر ارزش روز دارایی ها کمتر از ارزش خرید آن‌ها باشد NAV کمتر از حقوق صاحبان سهام خواهد بود.

NAV صندوق های سرمایه گذاری

همانطور که گفتیم NAV علاوه در شرکتهای سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری نیز کاربرد دارد. در بخش قبلی به نحوه محاسبه آن در شرکتهای سرمایه گذاری اشاره شد. مشابه این شیوه نیز برای صندوق‌های سرمایه گذاری استفاده می‌شود. آشنایی با ارزش خالص دارایی (NAV) در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهمیت زیادی دارد و می‌تواند یکی از ملاک‌های ارزیابی عملکرد صندوق‌ها در نظر گرفته شود. سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های صندوق سهیم می‌شوند، پس لازم است ارزش دارایی‌هایشان در صندوق را بدانند.

مخصوصاً اگر ارزش این دارایی‌ها با توجه به شرایط بازار همواره در حال تغییر باشد؛ همان‌طور که می‌دانید بخشی از دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری به سهام شرکت‌ها اختصاص یافته که با نوسان روزانه سهام، افزایش یا کاهش می‌یابند. علاوه بر این، سود سهام تقسیم‌ شده توسط شرکت‌ها نیز به منابع صندوق اضافه شده و ارزش دارایی‌های آن و به طبع آن، ارزش واحدهای خریداری‌شده را افزایش می‌دهد.

 ارزش خالص هر واحد صندوق در انتهای هر روز و بر اساس قیمت پایانی دارایی‌های آن محاسبه و از طریق سایت اختصاصی صندوق گزارش می‌شود. به عنوان مثال در بخش مربوط به صندوق‌های سرمایه گذاری کاریزما می‌توانید اطلاعات مرتبط با صندوق و NAV آن را بیابید. 

در صندوق ها می‌توان دو نوع NAV تعریف نمود که سرمایه گذاران بیشتر با آن سروکار دارند و شامل موارد زیر است:

1)NAV صدور

2)NAV ابطال

NAV  صدور چیست؟

NAV صدور که قیمت خرید هر واحد است، به مبلغی که سرمایه‌گذاران برای خرید واحدهای جدید صندوق پرداخت می‌کنند، NAV صدور گفته می‌شود و اندکی بیش‌تر از ارزش خالص NAV  هر واحد است. این تفاوت به این دلیل است که مدیر صندوق در خرید اوراق بهادار جدید باید هزینه‌ای را بابت کارمزد پرداخت کند، بنابراین NAV صدور اندکی از NAV هر واحد صندوق بیشتر است.

NAV  ابطال چیست؟

چنانچه سرمایه‌گذاری به پول نقد نیاز داشته باشد و قصد فروش واحدهایش را کند، قیمت واحدها به‌صورت NAV ابطال (قیمت فروش هر واحد) محاسبه می‌شود. قیمت هر واحد در زمان ابطال با فرض کسر هزینه‌های مربوط به معاملات از بهای فروش دارایی‌های سبد، تعیین می‌شود و مبنای خالص پرداخت به شخص قرار می‌گیرد؛ یعنی هزینه کارمزد معاملات فروش، در نظر گرفته می‌شود و از ارزش خالص هر واحد کسر می‌گردد. بدین ترتیب NAV ابطال معمولاً کمتر یا مساوی NAV هر واحد است.

بنابراین قیمت صدور و ابطال واحدها نیز بر اساس NAV تعیین شده و هم جهت با تغییرات آن نوسان می‌کند. در نهایت سود یا زیان هر سرمایه‌گذار از محل تغییر ارزش واحدهای صندوق مشخص می‌شود.