یکی از مهم‌ترین مسائلی که در رابطه با سرمایه‌گذاری مطرح است میزان بازدهی آن است. در واقع سرمایه‌گذاران با محاسبه بازدهی سرمایه گذاری های مختلف و مقایسه آن‌ها با یکدیگر دست به انتخاب می‌زنند. هرچند بازدهی تنها فاکتور انتخاب گزینه سرمایه گذاری نیست اما یکی از مهم‌ترین‌های آن است. در این مقاله بازده سرمایه گذاری یا نرخ بازدهی سرمایه را توضیح داده سپس نحوه محاسبه بازده سرمایه گذاری در مسکن و سهام را بررسی کرده و در آخر ارتباط بین ریسک و بازده سرمایه گذاری را توضیح خواهیم داد.

بازده سرمایه گذاری

نرخ بازده سرمایه گذاری (Return Of Investment) چیست؟ بررسی میزان بازده یک سرمایه‌گذاری از نخستین اقداماتی است که باید قبل از سرمایه‌گذاری انجام شود. نرخ بازده سرمایه گذاری یک معیار مهم برای ارزیابی عملکردی یک پروژه یا یک موقعیت سرمایه‌گذاری است که میزان سود بدست آمده از سرمایه‌گذاری را در مقایسه با کل مبلغ سرمایه‌گذاری‌ می‌سنجد. زمانی که وارد یک سرمایه‌گذاری خاص می‌شوید، درباره آینده دارایی مورد نظر پیش‌بینی مشخصی در ذهن و انتظار بازده مناسبی هم از آن دارید. چنانچه سرمایه گذاری مورد نظر نتواند بازدهی مد نظر شما را محقق کند احتمالا به سراغ فرصت های سرمایه گذاری بهتری می‌روید. به بیانی دیگر از بازده سرمایه گذاری به عنوان معیاری برای نتیجه بخش بودن یک سرمایه گذاری استفاده می‌شود.

قبل از مطالعه این مقاله پیشنهاد می کنیم حتما مقاله «سرمایه گذاری چیست و انواع آن کدام است؟» را مطالعه بفرمایید.

محاسبه بازده سرمایه گذاری

نرخ بازده سرمایه گذاری، نرخ بازگشت سرمایه یا بازده سرمایه همه به یک مفهوم باز می گردند. معادل‌ انگلیسی نرخ بازده سرمایه گذاری عبارت است از: ROI که مخفف انگلیسی Return of Investment است، در ساده ترین تعریف، معیار و نرخی است که با استفاده از آن کارایی و نتیجه بخش بودن یک سرمایه گذاری ارزیابی می شود. حتی اگر بخواهید بازدهی چند نمونه از سرمایه گذاری را با هم مقایسه کنید بهترین راه مقایسه بازده سرمایه گذاری آن هاست.

نحوه محاسبه و کاربردهای ROI

پس از توضیحی که راجع به بازده سرمایه گذاری و کاربردهای آن داشتیم حالا به سراغ نحوه محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری و کاربردهای آن خواهیم گفت.

فرمول بازده سرمایه گذاری

با نگاه بیشتر به فرمول محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری، متوجه می شویم که این فرمول همان نسبت سود یک سرمایه گذاری به هزینه ای که برای آن انجام گرفته می باشد. فرمول محاسبه نرخ بازده سرمایه گذاری به شکل زیر است:

مقاله پیشنهادی: خلاقانه ترین روش های سرمایه گذاری با پول کم در ایران

کاربرد نرخ بازده سرمایه گذاری چیست؟

مهم ترین کاربرد بازده سرمایه گذاری، محاسبه سودی است که یک سرمایه گذاری به ما داده است. فرض کنید بعد از گذشت یک سال درنظر داریم تا سود سرمایه گذاری مان در سهام را با سرمایه گذاری در طلا مقایسه کنیم. برای اینکه بفهمیم کدام دارایی چه مقدارسود نصیب ما کرده باید از نرخ بازده سرمایه گذاری استفاده کنیم.

همچنین پیش از اینکه شخصی اقدام به سرمایه گذاری کند نیز با دانستن بازده فرصت‌های سرمایه گذاری پیش روی خود می‌تواند دست به مقایسه و انتخاب بزند. همانطور که گفته شد تنها معیار انتخاب یک سرمایه گذاری بازده آن نیست بلکه توجه به دیگر فاکتورها مانند ریسک بسیار مهم است. برای درک اهمیت آن فرض کنید که دو موقعیت سرمایه گذاری پیش روی خود دارید. موقعیت اول بازدهی 20 درصد دارد و موقعیت دوم بازدهی 30 درصد. اگر تنها معیار نرخ بازده سرمایه گذاری باشد گزینه دوم انتخاب می‌شود. اما اگر بدانید گزینه دوم ریسک به مراتب بیشتری دارد به قدری که امکان از دست دادن کل مبلغ سرمایه گذاری را دارید و در گزینه اول با ریسک بسیار اندکی مواجه‌اید شاید تمایل بیشتری در انتخاب گزینه اول داشته باشید.

انواع بازده سرمایه گذاری

حال که با نحوه محاسبه بازدهی آشنا شدید قادر هستید بازدهی هر موقعیت سرمایه گذاری را محاسبه کنید. با این حال شاید نحوه محاسبه نرخ بازدهی برای برخی از سرمایه گذاری ها متفاوت باشد. در ادامه هر کدام را به تفصیل توضیح می‌دهیم.

مفهوم بازده سرمایه گذاری در سهام چیست؟

یکی از مهم ترین دغدغه های سرمایه گذاران و سهامداران محاسبه نرخ بازده سبد یا پرتفوی سرمایه گذاری شان است. برای محاسبه نرخ بازده یک سهم نیاز به اطلاعات زیر داریم: 

•     قیمت خرید
•     قیمت حال حاضر
•     سود محقق شده در مجمع شرکت

باتوجه به 3 مورد گفته شده بازده یک سهم به صورت زیر محاسبه می شود:

برای محاسبه نرخ سود صندوق ها نیز مثل سهام عمل می کنیم با این تفاوت که بعضی از صندوق ها تقسیم سود دوره ای داشته که به مانند سود محقق شده در مجمع بوده و بعضی نداشته که بازده از تفاوت قیمت ها حاصل می شود.

به عنوان مثال تعداد 1000 عدد سهم شرکت الف را به مبلغ 500 تومان خریداری کردیم و قیمت حال حاضر سهم نیز 520 تومان است. در این مدت در مجمع شرکت نیز 40 تومان سود تقسیم شده و به حساب سهامداران واریزشده است. بازدهی سرمایه گذاری ما در سهام شرکت الف12% است.

بازده سرمایه گذاری در مسکن

بررسی بازدهی دارایی هایی مثل مسکن، زمین و آپارتمان کمی پیچیده‌تر از دارایی هایی مثل سهام است. برای محاسبه بازدهی یک ملک باید هزینه هایی که درطی مدت مورد نظر برای آن شده کاسته شود. هم چنین بازدهی ملکی که در آن سرمایه گذاری کردیم به اجاره دادن یا ندادن آن نیز وابسته است. مثلا فرض کنید که یک ملک را به قیمت 1 میلیارد تومان خریده ایم و قیمت حال حاضر آن 1.5 میلیارد تومان است. اما در طی این سرمایه گذاری 100 میلیون تومان نیز برای تعمیرات آن هزینه کرده ایم. نرخ بازده این سرمایه گذاری 40 درصد است. اما اگر در طی این مدت مبلغ 200 میلیون تومان بابت اجاره به شخصی دریافت کرده باشیم، بازدهی این دارایی 60درصد است.  پس برای محاسبه نرخ بازده یک ملک به اطلاعات زیر نیاز داریم:

•     قیمت خرید
•     قیمت حال حاضر
•     هزینه های انجام شده
•     درآمدهای کسب شده

مزایای استفاده از نرخ بازده سرمایه‌ گذاری (ROI)

بزرگترین مزیت بازده سرمایه‌ گذاری این است که یک معیار به نسبت ساده و آسان است و اغلب از آن به عنوان معیار استاندارد و جهانی میزان سودآوری استفاده می‌شود. به عنوان یک معیار اندازه‌گیری، در اغلب مواقع استفاده از آن موجب سوء تفاهم و سوء تعبیر نمی‌شود، زیرا معنی خود را در قالب‌های مختلف حفظ می‌کند.

معایب و مشکلات بازده سرمایه گذاری چیست؟

با وجود فرمول آسان و محاسبه سریع نرخ بازدهی اما با ایرادهایی نیز همراه است. از جمله مشکلات استفاده از بازده سرمایه گذاری شامل موارد زیر است.

1) بازده سرمایه‌گذاری مدت زمان را در نظر نمی‌گیرد

مهم ترین عیب بازده سرمایه گذاری، صرف نظر از زمان است. به عنوان مثال بازدهی 2 سرمایه گذاری 100 درصد است ولی اولی در یک سال و دومی در 5 سال محقق شده. از نظر نرخ بازده سرمایه گذاری هردو بازده یکی است اما منطقا سرمایه ای که در زمان کمتری این بازده را محقق کرده مناسب تر است که این پارامتر در نرخ بازده سرمایه گذاری دیده نمی شود. اگر از بازده سرمایه‌گذاری به صورت سالانه و در بازه زمانی مشخص استفاده کنید، می توانید این مشکل را از بین ببرید.

2) بازده سرمایه گذاری نسبت به ریسک تنظیم نمی‌شود

یک اصل کلی و رایج در دنیای سرمایه‌گذاری وجود دارد که طبق آن بازده سرمایه گذاری رابطه مستقیمی با ریسک دارد: هرچه بازده احتمالی بیشتر باشد، ریسک احتمالی نیز بیشتر است. این را می‌توان در دنیای واقعی سرمایه‌گذاری نیز مشاهده کرد. به طور مثال، در اغلب مواقع، سرمایه‌گذاری که بازده پرتفوی ۱۲ درصد را هدف قرار داده است، باید درجه بالاتری از ریسک را در مقایسه با سرمایه‌گذاری که هدفش بازده ۴ درصدی است، بپذیرد. اگر یک سرمایه‌گذار بدون ارزیابی ریسک، فقط درصد بازده سرمایه گذاری را معیار قرار دهد، ممکن است نتیجه نهایی تصمیم بسیار متفاوت از نتیجه مورد انتظار باشد.

3) اگر تمام هزینه‌های مورد انتظار را درست محاسبه نکنید، بازده سرمایه‌گذاری درست نخواهد بود

درست محاسبه نشدن هزینه‌های مورد نظر برای سرمایه گذاری ممکن است، عمدا یا سهوا رخ دهد. به عنوان مثال، در ارزیابی نرخ بازده سرمایه گذاری در یک قطعه ملک، کلیه هزینه‌های مرتبط باید در نظر گرفته شود. این موارد شامل کمیسیون املاک، مالیات بر املاک، بیمه و کلیه هزینه‌های نگهداری می‌شود. این هزینه‌ها می‌توانند به میزان قابل توجه درصد بازده سرمایه گذاری را کاهش دهند.

مفهوم ریسک و بازده سرمایه گذاری چیست؟

زمان تصمیم‌گیری در خصوص یک سرمایه‌گذاری لازم است علاوه بر میزان ریسک، بازدهی مورد انتظار را نیز مورد بررسی قرار دهید. منظور از بازدهی، میزان سود به‌دست آمده در مقابل تحمل ریسک آن سرمایه گذاری است. نکته قابل توجه در این خصوص این است که میزان ریسک و بازدهی مورد انتظار از یک سرمایه‌گذاری رابطه مستقیم دارند؛ یعنی اگر میزان ریسک سرمایه گذاری خود را افزایش دهید احتمال کسب بازدهی بالاتر، بیشتر می‌شود.

برای درک بهتر این موضوع، فرض کنید بین سرمایه گذاری در بانک و سکه طلا می خواهیم یکی را انتخاب کنیم. سرمایه گذاری در بانک امن تر بوده، اصل سرمایه حفظ می شود، پرداخت سود تضمین شده را دارد اما در عوض سود آن ثابت و حدودا 20 درصد است. سکه طلا در کنار مالیات، به دلیل ماهیت فیزیکی خود امکان دزدیده شدن داشته و همراه با نوسان قیمت و حتی ضرر است. اما در عوض احتمال سود بیشتر در این سرمایه گذاری بالا تر است. پس ریسک سرمایه گذاری در بانک کمتر بوده و به همین دلیل بازده آن نیز کمتر و ثابت است.