یکی از پرکاربردترین واژگان در بازار سرمایه "عرضه اولیه" است. خرید عرضه اولیه سهام شرکت‌ها از جذاب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری است که عمدتا از سوی سهامداران به خصوص افراد تازه وارد مورد استقبال زیادی قرار می‌گیرد. دلیل این استقبال سهامداران بازدهی جذاب و سودآور بودن خرید عرضه‌های اولیه است که سرمایه‌گذاران را جذب می‌کند. در این مقاله به سوالاتی همچون: عرضه اولیه چیست؟ عرضه‌های اولیه چه انواعی دارد؟ چگونه می‌توانیم عرضه اولیه شرکت‌ها را خریداری کنیم؟ پاسخ خواهیم داد. همچنین عرضه‌های اولیه جدید بازار در سال 1402 را نیز معرفی و نحوه خرید آن را توضیح خواهیم کرد.

جدیدترین عرضه اولیه بورس در خرداد 1402 مربوط به شرکت گروه مالی شهر با نماد «شهر» است. در انتها توضیح خواهیم داد عرضه اولیه شهر چگونه و در چه تاریخی خواهد بود و حداکثر نقدینگی مورد نیاز برای خرید "شهر" چقدر است؟

عرضه اولیه چیست؟

عرضه اولیه که ترجمه عبارت Initial Public Offering (IPO) است، به عرضه سهام یک شرکت برای اولین بار در بورس یا فرابورس گفته می‌شود. با عرضه‌ اولیه سهام یک شرکت در بازار سرمایه، آن شرکت از حالت سهامی خاص خارج و به یک شرکت سهامی عام تبدیل می‌شود و بعد از آن همه مردم می‌توانند سهام آن شرکت را از طریق بورس خرید و فروش کنند و به اصطلاح سهام آن در بازار ثانویه معامله می‌شود.

یک شرکت برای عرضه اولیه سهام خود در بازار سرمایه می‌بایست مجوزهای لازم را از سازمان بورس و اوراق بهادار و یا فرابورس ایران دریافت کند و پس از طی مراحل مشخص و ارائه مدارک از جمله گزارشات و صورت‌های مالی شرکت، اقدام به عرضه سهام خود در قیمت و تعداد مشخص می‌کند. نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که عرضه اولیه با پذیره نویسی متفاوت است و احتمالا با پذیره‌نویسی نیز آشنایی نسبی دارید. در مقاله زیر می‌توانید تفاوت این دو را مطالعه کنید.

مقاله پیشنهادی: تفاوت پذیره‌نویسی و عرضه اولیه چیست؟

چرا شرکت ها وارد بورس می شوند؟

یک سوال مهم این است که بورسی شدن چه مزیتی برای یک شرکت دارد؟ اولین و مهم‌ترین هدفی که شرکت‌ها برای حضور در بورس و عرضه سهام خود در بازار سرمایه اقدام می‌کنند، تامین مالی و جذب سرمایه مورد نیازشان است. هرچند حضور در بازار سرمایه و بورس الزاماتی را برای شرکت‌ها (نظیر ارائه گزارشات منظم از نحوه عملکرد و شرایط و وضعیت مالی شرکت) بوجود می‌آورد اما مزایای زیادی نیز به همراه خواهد داشت. از جمله مزایای عرضه سهام شرکتها در بورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- ارائه گزارشات و صورت‌های مالی فصلی و سالانه باعث می‌شود سهامداران شرکت از وضعیت و عملکرد مالی و مدیریتی شرکت اطلاعات دقیقی بدست بیاورند و از ارزش واقعی آن مطلع شوند

2- علاوه بر سهامداران شرکت، دیگر ذینفعان شرکت اطلاعات دقیقی از شرکت بدست می‌آورند که به دلیل نظارت بالای سازمان بورس و فرابورس از درستی و صحت آن می‌توانند مطمئن باشند.

3- اعتبار سنجی شرکت بهتر صورت می‌گیرد و اعتبار دهی از سوی بانکها راحت‌تر صورت می‌گیرد.

4- بهره‌مندی از معافیت مالیاتی که تنها برای شرکت‌های بورسی در نظر گرفته شده است.

5- همانطور که گفته شد تامین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار از مهم‌ترین مزیت بورسی شدن برای شرکت‌ها است.

چرا عرضه اولیه مورد استقبال قرار می گیرد؟

در سال‌های گذشته، اکثر عرضه‌های اولیه بازدهی‌های جذابی برای سرمایه‌گذاران خود داشتند و بسیار مورد استقبال آنان و به خصوص افراد تازه وارد قرار گرفتند. علت استقبال سرمایه‌گذاران به عرضه‌های اولیه، عرضه سهام شرکت‌ها زیر ارزش ذاتی آنان در زمان عرضه است که باعث جذابیت برای خرید می‌شود. وجود تقاضای بالا برای خرید سهام عرضه اولیه‌ شده، موجب می‌شود تا در زمانی بسیار کوتاه بازدهی خوبی برای سهامدارانش ایجاد کند.

چگونه می توان عرضه اولیه خرید؟

اولین گام برای شرکت در عرضه اولیه این است که کد بورسی داشته باشید. برای این کار باید در سامانه سجام ثبت‌نام کرده و به یکی از کارگزاری‌های مجاز جهت دریافت کد آنلاین اقدام کنید. کارگزاری‌ها نام کاربری و رمز عبور ورود به سامانه معاملاتی را به شما می‌دهند و از طریق سامانه معاملاتی می‌توانید سفارش‌های خود را ثبت کنید. گام دوم اطلاع از زمان عرضه اولیه‌ها است. با توجه به استقبال مردم به بورس، امروزه رسانه‌های مختلف و اخبار زمان عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها را اعلام می‌کنند. البته کارگزاری‌ها نیز معمولاً مشتریان خود را از راه‌هایی مانند پیامک از عرضه اولیه‌ها باخبر می‌کنند.

هنوز کد بورسی ندارید؟ 

روش های خرید عرضه اولیه

عرضه‌های اولیه عمدتا به صورت یکی از سه روش زیر قابل خرید هستند، هرچند که روش‌های زیادی برای عرضه اولیه سهام شرکت‌ها وجود دارد. در ادامه هر کدام را به صورت کامل توضیح خواهیم داد.

روش اول: حراج

روش خرید سهام و عرضه اولیه به صورت حراج به این صورت است که پس از اعلام قیمت مبنا (ارزشگذاری) برای هر سهم و تعداد سهامی که هر شخص می‌تواند خریداری کند، متقاضیان اقدام به ثبت سفارش می‌کنند. در این روش که به روش مزایده (اولویت قیمت) نیز معروف است، هر فردی که بالاترین قیمت را پیشنهاد داده باشد، به هنگام اختصاص سهم در اولویت قرار دارد.

روش دوم: قیمت ثابت

این روش که یکی از قدیمی‌ترین روش‌های عرضه اولیه است، بدین صورت است که قیمت عرضه از قبل مشخص بوده است و در بازه زمانی مشخص به مشتریان فرصت ثبت سفارش داده می‌شود. در انتها در صورتیکه تعداد تقاضا از سهام عرضه شده بیشتر باشد، اوراق بهادار به شیوه تخصیص به روش تسهیم به هر فرد تعلق خواهد گرفت. بدین معنی که مجموع سهام عرضه شده بین تعداد نفراتی که ثبت سفارش کرده اند تقسیم خواهد شد. 

اما در صورتیکه مجموع تعداد سفارش‌های ثبت شده کمتر از تعداد کل اوراق بهادار قابل عرضه باشد، عرضه اوراق بهادار به هر کد معاملاتی معادل سفارش‌های خرید ثبت شده وی خواهد بود. مابقی سهام نیز توسط متعهد خرید به قیمت مبنا خریداری می‌شود. 

روش سوم: بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش

در این روش که به آن ثبت دفتری یا روش ثبت سفارش نیز گفته می‌شود، اولویت زمانی مطرح نیست، بلکه اولویت قیمتی مد نظر است. خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ بدین صورت است که تعداد مشخصی از سهام شرکت در بازه قیمتی معینی عرضه می‌شود و متقاضی قیمت مدنظر خود را در بازه قیمتی تعیین شده، وارد می‌کند و اولویت با کسانی است که بیشترین قیمت را وارد می‌کنند.

در این روش عموما سرمایه‌گذاران سقف قیمتی سهم را وارد می‌کنند و در نهایت شرکت سهام عرضه شده خود را به تعداد مساوی بین متقاضیان تقسیم می‌کند. به دلیل تقاضای زیاد در این روش عموما تعداد کمی سهام به هر فرد اختصاص داده می‌شود. 

در روش بوک بیلدینگ به‌جای تعیین یک قیمت مشخص، یک بازه قیمتی دارای بالاترین و پایین‌ترین آستانه قیمتی اعلام می‌شود. همچنین در این روش حجم یا حداکثر تعداد سهامی که هر فرد می‌تواند دریافت کند نیز از طریق اطلاع‌رسانی‌های سازمان بورس اعلام می‌شود. پس از اتمام مهلت سفارش گیری نیز تعداد سهم هر کد بورسی مشخص می‌شود که این تعداد بر اساس کل افرادی است که در مهلت مقرر سفارش خود را ثبت کرده‌اند.

در چند وقت اخیر بسیاری از عرضه‌های اولیه شرکت‌ها به روش ترکیبی و یا دو مرحله‌ای صورت گرفته است که روش جدیدتری است و برای بسیاری از سرمایه‌گذاران تازگی دارد. به عنوان مثال عرضه اولیه "فروژ" که نماد شرکت صنایع فرو آلیاژ ایران است از ترکیب دو روش حراج و بوک بیلدینگ تشکیل شده بود.

بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه

در مورد زمان دقیق و مناسب فروش سهام عرضه اولیه شده، نمی‌توان نظر قطعی داد. عرضه‌های اولیه پس از مدتی صف خرید بودن، متعادل می‌شوند که علت فروش ممکن است رسیدن قیمت به ارزش ذاتی، نیاز مشتری به نقدینگی یا تسویه اعتبار با کارگزاری و دیگر موارد باشد. هرچند سهامداران می‌تواند به محض خرید و قرار گرفتن سهام عرضه اولیه شده در پرتفوی خود آن را به فروش برسانند اما عموما تا زمان رسیدن به بازدهی اولیه صبر می‌کنند. برخی پس از اینکه سهم به بازدهی اولیه خود رسید آن را به فروش می‌رسانند و برخی نیز آن را تا رسیدن به بازدهی‌های بالاتر نگه می‌دارند.

به طور کلی برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد را در نظر داشته باشید:

1. ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه‌ شده در بورس
2. توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه ‌شده در بورس
3. مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایت‌های تحلیل‌گری و کانال‌های خبری کارگزاری‌ها
4. بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه
5. بررسی روند فعلی بورس

عرضه اولیه 1401

در سال 1401 حدود 20 عرضه اولیه در بازار سرمایه داشتیم که متقاضیان آن صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سایر اشخاص حقوقی یا سرمایه گذاران حرفه‌ای و همچنین اشخاص حقیقی بوده‌اند. عرضه‌هایی که در ماه‌های آخر سال 1401 صورت گرفت شامل نمادهای «فروژ»، «اردستان»، «انتخاب»، «وکغدیر» بود که متقاضیان آن‌ها کدهای حقیقی و حقوقی بودند. سایر نمادها نیز تنها به کدهای حقوقی و صندوق‌های سرمایه گذاری عرضه شد.

به عنوان مثال در نیمه اول بهمن ماه عرضه اولیه "غدانه" و "ثجنوب" توسط فرابورس صورت گرفت که مخاطبین آن صندوق‌های سرمایه گذاری و اشخاص حقوقی بودند. بزرگترین عرضه اولیه سال 1401 متعلق به نماد «وکغدیر» بود. در اسفند ماه عرضه این نماد را داشتیم که با استقبال کم نظیری مواجه شد و می‌توان آن را بزرگترین عرضه اولیه سال 1401 به حساب آورد. آخرین عرضه سال 1401 نیز متعلق به نماد «شملی» است که در تاریخ 27 اسفندماه صورت گرفت. جدول عرضه‌های اولیه سال 1401 را در جدول زیر می‌توانید مشاهده نمایید. 

عرضه اولیه 1402

در سال 1402 و تا کنون چهار عرضه اولیه در بورس و فرابورس صورت گرفته که مربوط به نماد‌های «پی پاد»، «زفجر»، «عالیس» و «والماس» است. اولین عرضه سال 1402 در 16 فروردین با نماد «پی پاد» صورت گرفت و عرضه زفجر در روز شنبه 30 اردیبهشت ماه انجام شد. دو عرضه اولیه دیگر پس آن نیز شامل «عالیس» و «والماس» است. عرضه اولیه عالیس مانند نماد زفجر در دو مرحله صورت گرفت و مخاطب آن در مرحله اول صندوق‌های سهامی و مختلط بودند. در مرحله دوم نیز تمامی کدهای حقیقی و حقوقی سهم این دو شرکت را خریداری کردند. آخرین عرضه اولیه نیز تا کنون مربوط به نماد «والماس» است که تنها کدهای حقوقی قادر به خرید آن بودند و سهامداران حقیقی امکان خرید آن را به طور مستقیم نداشتند.

جدول عرضه اولیه های سال 1402:

عرضه اولیه این هفته

جدیدترین عرضه اولیه پیش رو که پنجمین عرضه اولیه سال 1402 است مربوط به نماد «شهر» است. «شهر» که نماد شرکت گروه مالی شهر است در روز یک‌شنبه 21 خرداد ماه عرضه خواهد شد که متقاضیان حقیقی و حقوقی می‌توانند در روز عرضه از طریق سامانه‌های معاملاتی خود ثبت سفارش کنند. براساس اطلاعیه بورس اوراق بهادار تهران، عرضه اولیه سهام شرکت گروه مالی شهر با نماد «شهر» به روش ثبت سفارش صورت خواهد گرفت. در این عرضه سه میلیارد و 960 میلیون سهم شرکت که معادل 12 درصد از کل سهام آن است، عرضه خواهد شد. اطلاعیه عرضه نماد «شهر» را می‌توانید با کلیک بر روی آن مشاهده کنید. 

حداکثر نقدینگی برای خرید "شهر" چقدر است؟

با توجه به اینکه عرضه نماد شهر به روش ثبت سفارش و در سقف قیمتی 184 تومان است و به هر کد حداکثر 8000 سهم تعلق خواهد گرفت، حداکثر نقدینگی مورد نیاز مبلغ 1 میلیون و 472 هزار تومان است. اما تجربه ثابت کرده است عرضه های اولیه با استقبال خوبی مواجه خواهند شد بنابراین اگر میزان مشارکت در عرضه «شهر» را میانگین استقبال عرضه های قبلی (حدود یک میلیون و 300 هزار کد) در نظر بگیریم، به هر کد حدود 3046 سهم تعلق خواهد گرفت که حداکثر نقدینگی مورد نیاز برای خرید آن 560 هزار تومان خواهد بود. با این حال پیشنهاد ما به شما این است که تمامی مبلغ مورد نیاز را در پنل کارگزاری خود داشته باشید. 

کد معاملاتی حقیقی چگونه می‌تواند عرضه اولیه «شهر» را خریداری کند؟

در این عرضه افراد حقیقی نیز می‌توانند مشارکت داشته باشند. تنها لازم است به سامانه معاملاتی خود مراجعه نمایید و در ساعتی مشخص سفارش خود را ثبت نمایید. دقت نمایید روش این عرضه به روش ثبت سفارش است و در صورتیکه تعداد متقاضیان و حجم سفارش بیش از عرضه باشد، به کدهایی که در سقف قیمتی سفارش خود را ثبت کرده اند سهام تعلق خواهد گرفت و تعداد سهام تسهیم خواهد شد. 

قصد خرید عرضه‌های اولیه را دارید؟ 

خرید عرضه‌های اولیه فرآیندی عموما مشابه دارند. عرضه اولیه «شهر» همانطور که در اطلاعیه آن مشاهده می‌کنید صرفا با کد معاملاتی و در دوره زمانی و به صورت برخط (آنلاین) امکان پذیر می‌باشد.

سوالات متداول

چگونه از عرضه اولیه جدید باخبر شویم؟ 

شما می‌توانید با مطالعه مقاله حاضر در زمان اعلام عرضه های اولیه جدید از جزئیات عرضه مطلع شوید. 

روش های خرید عرضه اولیه چه هستند؟

هرچند روش‌های زیادی برای عرضه اولیه وجود دارد اما در حال حاضر به دو روش ثبت سفارش (حراج) و بوک بیلدینگ متقاضیان می‌توانند عرضه‌های اولیه را خریداری کنند.

خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ چگونه است؟

خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ بدین صورت است که تعداد مشخصی از سهام شرکت در بازه قیمتی معینی عرضه می‌شود و متقاضی قیمت مدنظر خود را در بازه قیمتی تعیین شده، وارد می‌کند. در نهایت سهام عرضه شده میان متقاضیان تقسیم می‌شود.