در گذشته پس انداز یکی از راه های افزایش ثروت در ایران بود و نگرانی از کاهش ارزش دارایی چندان جایگاهی در میان مردم نداشت لذا بانک‌ها به عنوان اولین گزینه مورد توجه عموم بودند و نقش واسطه ای برای نگهداری پول را ایفا می‌کردند. با گذشت زمان و سرعت گرفتن رشد تورم به تدریج مفهوم سرمایه گذاری جایگزین آن شد و دغدغه اصلی هر فرد خرید دارایی با بازدهی خوب و ریسک مورد قبول بود. در اینجا برای هر بازار واسطه های بوجود آمد تا سرمایه گذاران بتوانند دارایی مورد نظر خود را بدون دغدغه معامله کنند. کارگزاری و کارگزاران نیز یکی از این واسطه های مالی هستند که برای انجام معاملات در بازار سرمایه بوجود آمدند. در این مقاله به نقش کارگزاری در بازار سرمایه و خدماتی که ارائه می دهد میپردازیم. 

کارگزاری چیست؟ 

طبق تعریف قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی، شرکت کارگزاری بورس به شخص حقوقی گفته می شود که اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آن‌ها معامله می‌کند. به بیانی ساده تر شرکت کارگزاری به نهاد مالی گفته می شود که از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز دریافت کرده و به فعالیت قانونی در بازار بورس می پردازد. در واقع نقش واسطه ای را بین خریداران و فروشندگان ایفا می کنند و معاملات سهام، کالا، اوراق بهادار و اوراق مبتنی بر کالا را تسهیل می کنند و در ازای آن مبلغی به عنوان کارمزد دریافت می‌نمایند.

همانطور که گفته شد انجام فعالیت توسط کارگزاری نیازمند کسب مجوز تاسیس و فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار و عضویت در کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار و بورس مربوطه است و افرادی نیز که در این شرکت ها مشغول به فعالیت هستند، افراد با تجربه، خبره و آشنا به مسائل مالی هستند.

آیا قصد افتتاح حساب در کارگزاری دارید؟

کارگزار بورس کیست؟

هر چند در قانون بازار اوراق بهادار کارگزار به شخص حقوقی اطلاق می شود که کار خرید و فروش سهام و اوراق بهادار را به نمایندگی از طرف مشتریان انجام می دهد اما در تعریف عرفی آن به فردی که در شرکتهای کارگزاری فعالیت دارند و بر قوانین و مقررات بازار سرمایه تسلط دارند و با علم مالی خود می توانند بهترین اقدام به منظور خرید و فروش اوراق بهادار و کالا در تالار معاملات بورس­ها و بازارهای خارج از بورس را برای مشتریان انجام دهند.

تاریخچه کارگزاری ها

فعالیت کارگزاری‌ها در ایران به سال ۱۳۴۶ و همزمان با راه‌اندازی بورس در ایران باز می‌گردد، اما در آن زمان کارگزاران فعال عمدتا بانکی و وابسته به دولت بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی مجوز فعالیت به کارگزاری های خصوصی نیز اعطا شد و در سال 1376 و با فعالیت مجدد بورس پس از دوره ای وقفه، کارگزاری های جدیدی شروع به فعالیت کردند.

در ابتدا فعالیت کارگزاران تنها در 2 روز معاملاتی طی هفته صورت می‌گرفت اما به تدریج این تعداد نیز به 5 روز در هفته برای بورس و فرابورس و از ساعت 9 تا 12:30 تغییر پیدا کرد. شایان ذکر است که ساعات معاملات دیگر بازارهای مالی نظیر بورس کالا و بورس انرژی متفاوت است.

نقش کارگزاری در معاملات و بازارهای مالی چیست؟

برای درک بهتر نقش کارگزار و شرکت کارگزاری تصور کنید هر سرمایه گذار و سهامدار به صورت حضوری و بدون هیچ واسطه ای (در اینجا شرکت کارگزاری) اقدام به انجام معاملات خود می کند. بی تردید مشکلات زیادی در این راه وجود خواهد داشت و هرج و مرج غیرقابل کنترلی بوجود خواهد آمد. خریداران و فروشندگان نخواهند توانست به راحتی طرف های مقابل خود در معاملات را پیدا کنند و معاملات به کندی و با هزینه ای بیشتر انجام خواهد گرفت و همچنین احتمال نکول و دیگر مشکلات در ایفای تعهدات نیز افزایش خواهد یافت.

همانطور که گفته شد کارگزاری بورس یک واسط و پل ارتباطی بین خریداران و فروشندگان است و میتوانند در لحظه معاملات بی‌شمار با کارمزد معقول و با سرعت بالا انجام دهد. همچنین آمار و داده های دقیقی نیز از تعداد و قیمت این معاملات در اختیار مشتریان و سایر استفاده کنندگان از این داده های قرار می دهد.

کارگزاری ها چه وظایفی دارند؟

حال که متوجه شدیم نقش کارگزاری در معاملات بازار سهام چیست، خوب است که بدانیم کارگزاری‌ها چه خدماتی ارائه می‌دهند یا کارگزاری‌ها چه وظایفی دارند؟ به طور کلی کارگزاری ها خدمات زیر را ارائه می دهند:

• انجام معاملات

کارگزاری ها میتوانند انواع معاملات و خرید و فروش سهام، حق تقدم سهام، اوراق بدهی، اوراق مشتقه و معاملات آتی و آپشن در بورس و فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی را انجام بدهند و برای هر کدام از معاملات گفته شده نیاز به کسب مجوز از سمت سازمان بورس دارند. این معاملات می توانند به صورت حضوری یا اینترنتی انجام بگیرند. برخی از کارگزاری ها مجوز معاملات در همه موارد گفته شده را دارند و برخی نیز در تعدادی از این موارد مجوز فعالیت دارند.

در این راستا کارگزاری کاریزما تلاش نموده است تا با دریافت مجوز از سازمان بورس انواع معاملات را در بازارهای مالی فراهم کند تا مشتریان بتوانند علاوه بر معاملات سهام و سایر اوراق بهادار، قراردادهای آتی و اختیار معامله در بورس کالا و بورس انرژی را نیز خرید و فروش نمایند.

• خدمات مشاوره پذیره نویسی و تعهد پذیره نویسی

شامل مشاوره پذیرش و ثبت شرکت ها در خصوص فرآیند پذیرش و ارائه مدارک و مستندات مربوطه به بورس و هیئت پذیرش و عرضه سهام و اوراق بهادار آنها در بورس و فرابورس است. همچنین کارگزاران می توانند خدمات مربوط به تعهد پذیره نویسی اوراق بهادار شرکتها را انجام دهند به این صورت که متعهد می شوند اوراق بهاداری که ظرف مهلت پذیره نویسی به فروش نرسیده است را خریداری نمایند.

در ادامه دیگر خدمات ارائه شده در کارگزاری را شرح می‌دهیم.

• مشاوره سرمایه گذاری

ارائه مشاوره به سرمایه گذاران در خصوص چگونگی خرید و فروش سهام (اعم از اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس)، مشاوره تخصصی مدیریت دارایی و ریسک به آنها و توصیه برای تشکیل پرتفوی متناسب با میزان ریسک پذیری مشتریان.

• بازارگردانی اوراق بهادار

از دیگر خدماتی که کارگزاران می توانند ارائه نمایند خدمات مربوط به بازارگردانی است. بازارگردانی به فعالیتی گفته می شود که عرضه و تقاضا را در بازار تنظیم می کنند و مانع از نوسان شدید قیمت‌ها می شوند. این اقدام به افزایش نقدشوندگی بازار کمک می کند.

علاوه بر این موارد برخی از شرکت های کارگزاری خدمات زیر را نیز مازاد بر موارد گفته شده ارائه می دهند.

• اعتبار معاملاتی

برخی از شرکت های کارگزاری با توجه به میزان گردش معاملاتی مشتریان خود به آنها اعتبار تخصیص می دهند. این اعتبار با توجه به مبلغ سرمایه گذاری شده در سهام توسط مشتری است و درصدی از کل این مبلغ را شامل می شود. در ازای پرداخت این اعتبار درصدی به عنوان بهره از مشتریان دریافت می شود که از این لحاظ مشابه وامی است که بانکها در اختیار مشتریان خود قرار می دهند. 

• تخفیف معاملاتی

همانطور که قبلا گفتیم عمده درآمد شرکت های کارگزاری از کارمزدی است که از معاملات انجام شده دریافت می شود و درصد کارمزد ها از جانب سازمان بورس تصویب و به کارگزاران ابلاغ می شود. هر چند سقف کارمزدها مشخص است اما برخی از شرکت های کارگزاری به برخی از مشتریان ویژه خود یا به منظور جذب مشتری های جدید تخفیفاتی در کارمزد معاملات اعمال می کنند.

• برگزاری دوره ای آموزشی

برخی از کارگزاری‌ها دوره‌هایی تحت عنوان آموزش بورس به صورت حضوری یا غیرحضوری برگزار می‌کنند.

نقش نهاد کانون کارگزاران چیست؟

به تشكل هاي خود انتظامي که به منظور تنظيم روابط بين اشخاص فعال در بازار اوراق بهادار، طبق دستورالعمل هاي مصوب «سازمان» به صورت مؤسسه غير دولتي، غير تجاري و غير انتفاعي به ثبت ميرسند کانون گفته می شود و شامل كانون كارگزاران، معامله گران، بازارگردانان، مشاوران و ناشران، سرمايه گذاران و ساير مجامع مشابه است.

همانطور که گفته شد کانون های بسیاری وجود دارد و کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران از سال 1386 به عنوان یک موسسه غیردولتی فعالیت خود را آغاز کرد. اعضای این کانون تمام کارگزاران فعال در بازار سرمایه هستند و در واقع شرکت‌های کارگزاری بورسی برای فعالیت در بازار سرمایه باید به عضویت این کانون درآیند. بنابراین انجام فعالیت کارگزاری، کارگزار/معامله‌­گری و بازارگردانی در کلیه بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس بدون عضویت در کانون کارگزاران غیر‌قانونی قلمداد می­‌گردد.

مهم‌ترین وظیفه این کانون نظارت و قانو‌ن‌گذاری برای شرکت‌های کارگزاری است. نحوه و کیفیت خدمات‌رسانی اعضا، پیشنهاد تغییر سقف کارمزدها و نرخ‌های خدمات اعضای کانون به سازمان، ارتباط با سایر ارکان و فعالان بازار اوراق بهادار، ایجاد سازش و حل اختلافات و مشکلات بین کارگزاران، کارگزار معامله‌گران و بازارگردانان و سایر اشخاص ذیربط، تنظیم روابط بین اعضای کانون با یکدیگر و با اشخاص وابسته به اعضاء، کمک به تهیه و تدوین قوانین، مقررات و آئین‌نامه‌های مربوط به اعضای کانون و بازار اوراق بهادار، کمک به ایجاد یک بازار اوراق بهادار عادلانه، رقابتی و کارا در کشور به منظور جلب اعتماد سرمایه‌گذاران، ارتقاء اعتبار اعضای کانون و اشخاص وابسته به اعضاء نزد سرمایه‌گذاران و ... از جمله وظایف کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار است.

سایت کانون کارگزاران به آدرس https://www.seba.ir/ است.

آیا مراجعه حضوری به کارگزاری ضروری است؟

اولین گام برای سرمایه گذاری در بورس داشتن کد معاملاتی یا همان کد بورسی است. در گذشته برای دریافت کد معاملاتی، می‌بایست الزاما به صورت حضوری به کارگزاری مراجعه کرده و با در دست داشتن مدارک شناسایی شامل شناسنامه و کارت ملی، اقدام به افتتاح حساب نمایید. اما در حال حاضر این فرآیند به صورت غیرحضوری تعریف شده است و بسیاری از کارگزاران فرآیند افتتاح حساب را به صورت غیرحضوری انجام می دهند. تنها کافی است که فایل مدارک را به صورت اسکن شده در اختیار داشته باشید و با مراجعه به سایت کارگزاری مورد نظر که خدمت افتتاح حساب را به صورت غیرحضوری انجام میدهد، این فرآیند زمانبر را در عرض چند دقیقه انجام دهید. همچنین فرآیند احراز هویت سجام نیز به صورت غیرحضوری امکان پذیر است.

مقاله پیشنهادی: کد بورسی چیست؟ + دریافت رایگان کد بورسی

کارگزاری کاریزما نیز از جمله کارگزاری هایی است که فرآیند ثبت نام و احراز هویت به صورت غیرحضوری انجام می‌شود. افتتاح حساب شما در کارگزاری کاریزما و دریافت کد بورسی کمتر از 5 دقیقه زمان نیاز دارد. کاریزما به عنوان یک کارگزاری خصوصی سعی در ایجاد یک تجربه متمایز با سبدی کامل از خدمات در زمینه معاملات در بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی و خرید و فروش انواع سهام، ابزارهای مشتقه از جمله قرارداد های آتی و اختیار معامله، گواهی سپرده کالایی و سایر اوراق بهادار دارد. برای افتتاح حساب کلیک کنید.

لازم به ذکر است که ثبت نام در کارگزاری‌ها اکنون به صورت رایگان انجام می‌شود و تنها هزینه ای که پرداخت می‌کنید به منظور ثبت نام در سامانه سجام است. با این حال اگر پیش از ثبت نام در سجام از سایت کارگزاری کاریزما اقدام نمایید و مستقیما از طریق کارگزاری به سامانه سجام هدایت شوید ثبت نام کاملا رایگان خواهد بود. 

مراحل ثبت نام در کارگزاری

برای ثبت نام در کارگزاری ابتدا باید به سامانه سجام به آدرس www.sejam.ir مراجعه کنید و از "بخش ثبت نام در سجام" پس از طی مراحل گفته شده ثبت نام خود را انجام دهید. سپس کد 10 رقمی برای شما ارسال میشود که فرآیند احراز هویت با کمک آن صورت می گیرد و در ادامه به آن نیاز خواهید داشت. سپس به سایت کارگزاری مورد نظر مراجعه نموده و با داشتن اسکن مدارک مورد نیاز و با کلیک بر روی بخش ثبت نام غیرحضوری ثبت نام شما تکمیل خواهد شد.

ملزومات ثبت نام در شرکت کارگزاری چیست؟

برای ثبت نام اینترنتی و احراز هویت می‌بایست تصویر اسکن شده شناسنامه و کارت ملی را داشته باشید. همچنین علاوه بر این مدارک، ارائه اطلاعات شناسنامه‌ای، شغلی، تحصیلی و حساب بانکی شامل کد شعبه، نام شعبه و شماره شبا نیز الزامی است. لازم به ذکر است که تا چند وقت پیش مدرک تحصیلی مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی حداقل دیپلم بود اما این شرط به منظور گسترش بازار سرمایه و بهره مندی افراد بیشتر حذف شده است و از این پس هر شخص بالای ۱۸ سال سن، می‌تواند کد معاملات آنلاین دریافت کند و خود نسبت به خرید و فروش سهام مبادرت ورزد. 

چند کارگزاری‌ فعال در بازار سرمایه وجود دارد؟

در حال حاضر 108 کارگزاری در سایت سازمان بورس اوراق بهادار به آدرس seo.ir موجود است که دفاتر شعب آنها در سراسر کشور فعال می باشند که هر کدام در یک یا چند بازار اعم از بازار بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی یا فرابورس فعالیت می‌کنند. عمده شعب کارگزاری‌ها در شهر تهران است اما در سایت سازمان بورس اوراق بهادار و در بخش "نهادهای تحت نظارت" میتوانید کارگزاری های موجود در دیگر شهرها را جستجو کنید و همچنین با جستجو در سایت کارگزاری مورد نظر نیز میتوانید آدرس شعب آن را پیدا کنید.