پیشتر در خصوص روش‌های سرمایه گذاری مستقیم و غیرمستقیم به طور مفصل توضیح دادیم و فرصت‌های سرمایه گذاری موجود در هر روش را نام بردیم. اگر شما به عنوان یک سرمایه گذار زمان و فرصت خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار را ندارید و تصمیم به سرمایه گذاری به طور غیرمستقیم داشته باشید، در عین حال به دنبال کسب بازدهی از بازار سرمایه و بورس نیز هستید، صندوق های سرمایه گذاری سهامی (صندوق های سهامی) احتمالا گزینه مناسب برای شما خواهند بود. در این مقاله قرار است به این پرسش پاسخ دهیم که صندوق سهامی چیست؟ انواع صندوق های سرمایه گذاری سهامی کدامند؟ صندوق های سهامی مناسب چه افرادی هستند؟ و ریسک صندوق های سهامی چقدر است؟ در انتها با نحوه سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری سهامی آشنا خواهیم شد. 

صندوق سرمایه گذاری سهامی چیست؟

صندوق سرمایه گذاری سهامی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه گذاری است که عمده اوراق موجود در پرتفوی یا سبد دارایی‌های آن را سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تشکیل می‌دهند. به این معنا که تمرکز اصلی این صندوق بر سهام است و قسمت بسیار کمی از سبد دارایی‌های این صندوق به اوراق درآمد ثابت مانند سپرده بانکی و اوراق مشارکت و اوراق دولتی مانند اخزا تعلق می‌گیرد.

صندوق سرمایه گذاری سهامی به جمع آوری وجوه نقد از طرف سرمایه گذاران می‌پردازد و با سرمایه به دست آمده اقدام به سرمایه گذاری و تشکیل سبدی از سهام متنوع از سهم‌های شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و سایر اوراق بهادار می‌کند. عمده بازدهی این صندوق ها از خرید و فروش سهام شرکت‌ها و سود و زیان ناشی از آن است و بخش اندکی نیز حاصل از دریافت سودهای تقسیمی سهام است. در بسیاری از این صندوق‌ها سود دوره‌ای تقسیم نمی‌شود و سود و زیان سرمایه گذار از تفاوت NAV خرید و فروش واحدهای صندوق است. 

صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی از ۷۰ تا ۹۵ درصد از سرمایه صندوق را در سهام و حق تقدم شرکت‎های پذیرفته شده در بورس سرمایه گذاری می‌کنند و باقی سرمایه را به اوراق با درآمد ثابت، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت اختصاص می‌دهند. به عنوان مثال می‌توان به صندوق سرمایه گذاری مشترک کاریزما اشاره کرد که صندوق‌سرمایه گذاری سهامی غیر قابل معامله فعال در بازار سرمایه است.

نحوه فعالیت صندوق های سرمایه گذاری سهامی

همانطور که گفته شد، نحوه عملکرد صندوق سرمایه گذاری سهامی به این صورت است که بعد از جمع آوری وجوه از سرمایه گذاران، در انواع اوراق بهادار سرمایه گذاری می‌کنند. اوراق بهاردار خریداری شده، هر روز، مورد محاسبه قرار می‌گیرند و کاهش و یا افزایش ارزش آن‌ها در میزان سوددهی و سرمایه‌ی سرمایه گذاران تاثیر می‌گذارد. علاوه براین افزایش‌ها و کاهش‌ها، کارمزدهایی هم وجود دارد که از محل دارایی‌های صندوق کم می‌شود.

صندوق های سرمایه گذاری در سهام (صندوق های سهامی) در اندازه کوچک و بزرگ می‌توانند وجوهی را که در اختیار دارند صرف خرید سهام و اوراق مشارکت و سایر اوراقی کنند که در امیدنامه صندوق ذکر شده‌اند اما به شرطی که محدودیت‌هایی مانند رعایت سقف سرمایه گذاری در سهام و حق تقدم و سایر اوراق بهادار را در نظر بگیرند.

گفتنی است که محدودیت‌های تعیین شده در امیدنامه برای پایین آوردن حد ریسک در صندوق‌های سرمایه گذاری در سهام است. اما با تمام این محدودیت‌های مندرج باز هم صندوق سهامی جزء پرریسک ترین صندوق ها به شمار می‌آیند و بنابراین متناسب با افزایش ریسک انتظار کسب بازدهی از این نوع صندوق ها بیشتر خواهد بود.

هرچند پذیرفتن ریسک بیشتر با انتظار کسب بازدهی بیشتر نیز همراه است و این دسته از صندوق های سرمایه گذاری در شرایط صعودی بازار بازدهی خیلی خوبی خواهند داشت اما در شرایط نزولی نیز ممکن است بازدهی منفی داشته باشند. با این‌حال با مدیریت حرفه ای دارایی های صندوق و با استفاده از تخصص افراد حرفه ای ریسک موجود در این صندوق ها کمتر از حالتی خواهد بود که اشخاص مستقیما به خرید و فروش سهام بپردازند.

مقاله پیشنهادی: مفهوم ریسک و بازده در سرمایه گذاری چیست؟

صندوق های سهامی مناسب چه افرادی هستند؟

سرمایه گذاری بلند مدت در سهام گزینه مناسبی برای کلیه افرادی که قصد سرمایه گذاری با نرخ سودی فراتر از نرخ سپرده های بانکی با ابزارهای بادرآمد ثابت و نرخ تورم دارند است. همانطور که گفته شد برای کسب بهترین نتیجه در این شیوه سرمایه گذاری بهتر است با افق زمانی بلندمدت در این صندوق‌ها سرمایه گذاری کنید. بنابراین این طرح می تواند بهترین گزینه برای آتیه فرزندان، حفظ ارزش سرمایه جوانان و استفاده بهینه از وجوه مازاد درآمدی باشد.

مقاله پیشنهادی: صندوق سهامی و صندوق درآمد ثابت مناسب چه افرادی است؟

نمودار ترکیب دارایی های صندوق سهامی

همانطور که گفته شد پرتفوی صندوق سهامی شامل حداقل 70 درصد سهام و حق تقدم سهام است و مابقی دارایی آن نیز شامل اوراق با درآمد ثابت و سایر اوراق بهادار به جز سهام است. هرچند ترکیب دارایی های یک صندوق سهامی با دیگر صندوق های سهامی متفاوت است اما فرض را بر این می‌گیریم یک صندوق حدنصاب نگهداری سهام را رعایت کند و حدود 10 درصد از دارایی های صندوق را در سپرده های بانکی و یا به صورت نقد نگهداری کند و مابقی را صرف خرید سایر اوراق بهادار درآمد ثابت کند. نمودار ترکیب دارایی های صندوق سهامی مورد نظر به صورت زیر است:

دقت کنید که این ترکیب می‌تواند در هر صندوق تغییر کند و نسبت ها متفاوت باشند.

انواع صندوق های سهامی

صندوق های سرمایه گذاری سهامی را نیز می‌توان سایر صندوق های سرمایه گذاری به قابل معامله در بورس (ETF) یا غیرقابل معامله در بورس (صدور و ابطالی) تقسیم نمود.

صندوق‌ های سهامی قابل معامله

به صندوق های سرمایه گذاری سهامی گفته می‌شود که در تابلو معاملات بورس قابل خرید و فروش است. برای این منظور وارد سامانه معاملاتی کارگزاری خود می‌شوید و نماد صندوق مورد نظر را جستجو کرده و آن را خریداری می‌کنید. برای ورود به سامانه معاملاتی کاریزما کلیک کنید.

صندوق سهامی صدور و ابطالی

این دسته از صندوق‌ها که به آن‌ها صندوق سرمایه گذاری مشترک (Mutual) نیز گفته می‌شود، به صندوق های سهامی می‌گویند که در تابلو معاملات قابل خرید و فروش نیستند و  با مراجعه به پورتال سرمایه گذاری امکان صدور و ابطال واحدهای آن را خواهید داشت. برای ورود و یا ثبت نام در پورتال سرمایه گذاری کاریزما کلیک کنید.

انواع صندوق های سرمایه گذاری سهامی کاریزما

گروه مالی کاریزما به پشتوانه تجربه بالا در زمینه فعالیت در بازار سرمایه و نیروی انسانی متخصص، دارای زنجیره کامل خدمات مالی و با بیش از ۳۴ هزار میلیارد تومان دارایی تحت مدیریت و دارای متنوع ترین صندوق های سرمایه گذاری، به عنوان یک هلدینگ مالی آماده ارائه خدمات متنوع به مشتریان حقیقی و حقوقی خود می باشد.

صندوق های سهامی کاریزما نیز خود به دو دسته صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه گذاری صدور و ابطالی تقسیم می‌شوند که در ادامه توضیح مختصری در خصوص هر کدام از این صندوق ها ارائه خواهد شد.

1) صندوق های سهامی قابل معامله-ETF کاریزما

همانطور که گفته شد صندوق‌های قابل معامله صندوق‌هایی هستند که خرید و فروش واحدهای آن‌ها از طریق کارگزاری و روی تابلو معاملات صورت می‌گیرد.  تغییرات قیمت واحد های صندوق های قابل معامله بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود ولی معمولا این قیمت نزدیک به خالص ارزش دارایی های هر واحد صندوق یا NAV خواهد بود. صندوق‌های سهامی ETF کاریزما شامل موارد زیر هستند:

صندوق سرمایه گذاری سپند کاریزما (کاریس)

صندوق سرمایه گذاری سپند کاریزما با نماد "کاریس" راه حلی ساده برای افرادی است که کد بورسی دارند و قصد سرمایه گذاری موفق با کمترین درگیری فکری و زمانی در بورس دارند. ارزش واحد های صندوق سرمایه گذاری سپند کاریزما (کاریس) به تناسب رشد ارزش سهام داخل پورتفوی آن رشد می کند و بازدهی آن متناسب با بازدهی شاخص کل بورس اوراق بهادار می باشد. همچنین این صندوق تقسیم سود ماهانه ندارد.

صندوق اهرمی کاریزما (نوع ممتاز)

صندوق سرمایه گذاری اهرمی کاریزما (نوع ممتاز)، نخستین صندوق از نوع اهرمی در بازار سرمایه است که به سرمایه گذار این امکان را می دهد به صورت غیر مستقیم و بدون دریافت اعتبار از کارگزار خود، علاوه بر برخورداری از مزایای صندوق های سرمایه گذاری اعم از مدیریت حرفه ای و نقدشوندگی، به صورت اهرمی در بورس اوراق بهادار سرمایه گذاری کند.

این صندوق دارای دو نوع واحد سرمایه گذاری با نام های ممتاز و عادی بوده که واحد های ممتاز مناسب برای سرمایه گذاران ریسک پذیر بوده که قصد استفاده از اهرم برای سرمایه گذاری در سهام شرکت ها را دارند و واحد های عادی برای سرمایه گذاران ریسک گریز که قصد سرمایه گذاری کم ریسک دارند مناسب می باشد.

2) صندوق های سهامی صدور و ابطالی کاریزما

مطابق با تعریفی که ارائه شد، صندوق های صدور و ابطالی صندوق هایی هستند که سرمایه گذاری در آنها از طریق صدور و ابطال واحد در پلتفرم کاریزما صورت می گیرد. در این صندوق ها خرید و فروش واحد ها به قیمت خالص ارزش دارایی هر واحد یا NAV صورت می گیرد.

صندوق سرمایه گذاری مشترک کاریزما

صندوق سرمایه گذاری مشترک کاریزما یک راه حل ساده برای ورود به بورس و دنیای سرمایه گذاری در سهام است. ارزش واحد های سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری مشترک کاریزما به تناسب رشد ارزش سهام درون پورتفوی آن رشد می کند و بازدهی آن متناسب با بازدهی شاخص کل بورس اوراق بهادار می باشد.

مزایای صندوق سرمایه گذاری سهامی

مانند هر ابزار دیگری در بازار سرمایه صندوق های سرمایه گذاری سهامی نیز دارای مزایا و معایبی است که در این بخش ابتدا به مزایای صندوق های سهامی اشاره خواهیم کرد و در بخش بعدی به معایب آن نیز می‌پردازیم.
مزایای صندوق سرمایه گذاری سهامی شامل موارد زیر است:

مدیریت حرفه ای

صندوق‌های سرمایه گذاری با جمع آوری مبالغ خرد و اندک از سرمایه گذاران، یک سبد از دارایی های مختلف را تشکیل می‌دهند که توسط یک تیم حرفه ای و متخصصان بازار سرمایه مدیریت می‌شود تا ریسک آن به حد مطلوبی کاهش یابد و بازدهی خوبی نیز داشته باشد.

ریسک کمتر نسبت به سرمایه گذاری مستقیم

به دلیل مدیریت صحیح و حرفه ای این صندوق ها توسط متخصصان، به تبع ریسک سرمایه گذاری در این صندوق‌ها نیز بسیار کمتر از حالی است که سرمایه گذار شخصا به خرید و فروش سهام در بازار سرمایه می‌پردازد.

مقاله پیشنهادی: چگونه در بورس ضرر نکنیم؟

سپر تورمی در بلندمدت و حفظ ارزش سرمایه

در مقاله "بهترین سرمایه گذاری در زمان تورم و برای 5 سال بعد چیست؟" اشاره کردیم که برای مصون نگه داشتن سرمایه از کاهش ارزش در زمان تورم می‌بایست به فرصت‌های سرمایه گذاری مراجعه کرد که بازدهی در حد تورم یا بیش از آن داشته باشند. داده های آماری در اقتصاد ایران نشان می دهد که پربازده ترین سرمایه گذاری در ده سال اخیر، سرمایه گذاری در سهام یا به عبارتی سرمایه گذاری در بورس بوده است. بنابراین یکی از این گزینه های مناسب برای حفظ ارزش سرمایه در بلندمدت، بازار سرمایه است اما همانطور که اشاره شد ممکن است همه افراد فرصت یا تجربه کافی سرمایه گذاری در بورس را نداشته باشند که صندوق های سرمایه گذاری سهامی می‌توانند در بلندمدت بازدهی خوبی داشته باشند.

شفافیت و نظارت

 صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی نیز مانند دیگر صندوق‌های سرمایه گذاری و سایر نهادهای مالی واسط تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار است و گزارش عملکرد این صندوق‌ها به همراه پرتفوی سرمایه گذاری و سایر صورت‌های مالی آن‌ها بر روی سایت کدال و سایت صندوق مورد نظر قرار می‌گیرند.

نقدشوندگی بالا

صندوق های سرمایه گذاری سهامی نیز از نقدشوندگی بالایی برخوردارند و برخی از این صندوق ها ضامن نقدشوندگی نیز دارند.

معایب صندوق های سرمایه گذاری سهامی

با وجود مزایای زیادی که صندوق های سرمایه گذاری سهامی دارند خوب است که به برخی معایب با به تعبیر بهتر محدودیت های این صندوق ها نیز اشاره کنیم.

امکان عدم سوددهی در کوتاه مدت

همانطور که در این مقاله گفته شد بازدهی صندوق‌های سهامی به علت ماهیت سهامی آن وابستگی زیادی به شاخص کل و روند کلی بازار بورس دارد. آمارهای کلان اقتصادی نشان می‌دهد که شاخص کل بورس در بلندمدت همواره در روندی صعودی بوده است، به همین دلیل به نظر می‌رسد در افق زمانی طولانی مدت این شاخص می‌تواند سپر محافظتی در برابر تورم باشد در صورتیکه در کوتاه مدت امکان نوسان دارد و احتمال دارد بازدهی مثبتی که از آن انتظار دارید محقق نشود. بنابراین برای خرید این صندوق‌ها نیز پیشنهاد می‌شود که افق زمانی بلندمدت داشته باشید.

هزینه اداره صندوق

علاوه بر کارمزد معاملات اوراق بهادار سبد صندوق سهامی که در سرمایه گذاری مستقیم نیز وجود دارد، هزینه مدیریت سبد دارایی صندوق و ارکان مختلفی که بر صندوق نظارت دارند نیز بر آن افزوده می‌شود. با این حال این هزینه به ازای هر واحد صندوق بسیار اندک و ناچیز است و در مقایسه با احتمال زیان و ریسک سرمایه گذاری به طور مستقیم می‌توان گفت صرفه اقتصادی بیشتری دارد.

سلب حق حضور در مجامع شرکت‌ها

در روش سرمایه گذاری به طور مستقیم، سهامدار اختیار شرکت در مجامع شرکت را دارد اما هنگامیکه واحدهای یک صندوق سهامی را خریداری می‌کند این امکان را ندارد. با این حال نماینده های صندوق سهامی مورد نظر، به نیابت از دارندگان صندوق سرمایه گذاری سهامی در مجامع شرکت می‌کنند.

سرمایه لازم برای مشارکت در صندوق سهامی

برای مشارکت در صندوق سرمایه گذاری سهامی باید حداقل یک واحد سرمایه گذاری یا یک یونیت خریداری شود. واحد یا یونیت به کوچکترین جزء در صندوق‌های سرمایه گذاری گفته می‌شود. البته در صندوق‌های سهامی مختلف فعال در کشور ممکن است این میزان متفاوت باشد که تعداد خرید اولیه واحد سرمایه گذاری برای سرمایه گذاری، در اساسنامه و امیدنامه صندوق موردنظر ذکر شده است.

جهت خرید صندوق های سهامی قابل معامله یا ETF نیز می‌بایست حداقل مبلغ مجاز ارسال سفارش در سامانه معاملاتی که در حال حاضر 500 هزار تومان است در حساب کارگزاری خود داشته باشید.

مقاله پیشنهادی: کد بورسی چیست؟ + دریافت رایگان کد بورسی

مزیت صندوق سهامی نسبت به خرید مستقیم سهم

برای خرید سهام، هر شخص با داشتن کد بورسی خود می‌تواند به طور مستقیم اقدام به خرید سهام شرکت‌های مختلف کند و پرتفوی سرمایه گذاری خود را تشکیل دهد. سوالی که در اینجا بوجود می‌آید این است که مزیت صندوق سهامی نسبت به سرمایه گذاری مستقیم چیست؟

این که به طور مستقیم وارد بازار سهام و بورس شویم هیچ اشکالی ندارد اما برای ورود و فعالیت موفقیت آمیز در این بازار باید نکاتی را در نظر داشت؛ اول از همه این که بازار بورس بازاری فعال است و هر لحظه نوساناتی در خود دارد. به قول معروف، برای وارد شدن مستقیم به بورس باید شناگر ماهری بود و با دانش و تجربه کافی وارد آن شد تا بتوان نتیجه موفقیت آمیزی به دست آورد. اما با سرمایه گذاری در صندوق‌های سهامی می‌توانید غیر مستقیم وارد بازار بورس شوید و سرمایه را به دست کاردانان صندوق که همان ارکان صندوق هستند بسپارید و از تجربیات و دانش آن‌ها استفاده کنید.

سخن پایانی

با مطالعه مقاله حاضر متوجه شدیم که صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی از پرریسک‌ترین صندوق‌های سرمایه گذاری به حساب می‌آیند اما در برابر تمام انواع صندوق‌ها و در زمان صعود بازار، پربازده‌ترین نیز هستند. سوددهی بالا و سرمایه گذاری بلند مدت دو ویژگی هستند که با داشتن این دو ویژگی به راحتی می‌توان صندوق‌های سهامی را انتخاب کرد و در آن‌ها سرمایه گذاری کرد. افراد غیر حرفه‌ای و نیمه حرفه‌ای که از دانش کافی در سرمایه گذاری به ویژه در بورس برخوردار نیستند و یا حتی افراد حرفه‌ای که به هر دلیل وقت نظارت و مدیریت سرمایه خود در بورس را ندارند می‌توانند از وجود صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی مانند صندوق سرمایه گذاری مشترک کاریزما بهره‌مند شوند.

سوالات متداول

تعریف صندوق سرمایه گذاری سهامی چیست؟
به نوعی از صندوق سرمایه گذاری گفته می‌شود که بیشتر دارایی پرتفوی خود را در سهام و حق تقدم سرمایه گذاری می‌کند و بخش اندکی را نیز به سرمایه گذاری در اوراق با درآمد ثابت و اوراق مشارکت اختصاص می‌یابد.

صندوق سرمایه گذاری سهامی چگونه کار می‌کند؟
پس از جمع آوری وجوه از سرمایه گذاران، در انواع اوراق بهادار سرمایه گذاری می‌کنند. اوراق بهاردار خریداری شده، هر روز، مورد محاسبه قرار می‌گیرند و کاهش و یا افزایش ارزش آن‌ها در میزان سوددهی و سرمایه‌ی سرمایه گذاران تاثیر می‌گذارد.

برای مشارکت در صندوق‌ سهامی چقدر سرمایه لازم است؟
برای خرید صندوق سهامی قابل معامله می‌بایست حداقل 500 هزار تومان در حساب کارگزاری خود داشته باشید. همچنین برای خرید صندوق سهامی صدور و ابطالی به اندازه قیمت یک واحد سرمایه گذاری باید در پلتفرم معاملاتی داشته باشید. با این حال امکان دارد در اساس نامه و امید نامه صندوق سرمایه گذاری حدنصاب خرید واحد صندوق مشخص شده باشد. به عنوان مثال در برخی صندوق ها حداقل 10 یونیت معین شده است.

در کدام صندوق سرمایه گذاری سهامی سرمایه گذاری کنیم؟
برای انتخاب بهترین صندوق سرمایه گذاری سهامی می‌توانید با بررسی بازدهی صندوق و مقایسه آن با دیگر صندوق‌ها و همچنین مقایسه ریسک های صندوق‌ها با یکدیگر، دست به انتخاب بزنید. توجه به دارایی های تحت مدیریت صندوق یا AUM نیز می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.

شرایط سرمایه گذاری در صندوق های سهامی چیست؟
نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق سهامی بدین صورت است که می‌بایست دارای کد بورسی و حساب کارگزاری باشید تا صندوق های سهامی ETF را از این طریق خریداری نمایید یا اینکه برای خرید صندوق‌های صدور و ابطالی در پلتفرم معاملاتی صندوق مورد نظر ثبت نام کنید. بنابراین شرط سرمایه گذاری در این صندوق‌ها در وهله اول ثبت نام در سامانه سجام است.

چگونه صندوق سهامی بخریم؟
چگونگی سرمایه گذاری در صندوق سهامی بدین صورت است که ابتدا وارد سامانه معاملاتی کارگزاری مورد نظر می‌شوید. نماد معاملاتی صندوق سهامی را جستجو می‌کنید (به عنوان مثال نماد "کاریس" یا "اهرم"). و در نهایت با تعیین تعداد واحد و قیمت آن خرید خود را ثبت کنید.

بازده مورد انتظار صندوق های سهامی چقدر است؟
به طور دقیق نمی‌توان گفت سود صندوق های سرمایه گذاری چقدر است؟ چرا که صندوق سهامی مانند شاخص دستخوش تغییرات کلی بورس است. با این حال می‌توان گفت در بازه های زمانی بلندمدت صندوق‌های سهامی نرخی بیشتر از نرخ سود بانکی و حتی تورم دارند.

ریسک صندوق های سرمایه گذاری سهامی در بورس چقدر است؟
برای مقایسه ریسک صندوق های سهامی در سایت های مختلفی مانند فیپیران (Fipiran.ir) اطلاعاتی وجود دارد که می‌توانید مشاهده کنید. به طور کلی می‌توان گفت ریسک صندوق‌های سهامی از دیگر صندوق های درآمد ثابت یا مختلط بیشتر است.