صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) نوعی صندوق‌ است که می‌توان با مراجعه به پنل کارگزاری، اقدام به خرید و فروش واحدهای عادی و سرمایه‌گذاری کرد. برای خرید صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله، اول از همه باید اقدام به دریافت کد بورسی از سامانه سجام کرد. بعد از آن می‌توان از طریق پنل معاملاتی کارگزاری‌ها اقدام به خرید این صندوق‌ها کرد. با سرچ نماد هر صندوق سرمایه‌گذاری می‌توان اطلاعات تابلو و قیمت‌های خرید و فروش آن را مانند سهم‌های بازار دید و برای خرید یا فروش اقدام کرد. در این مقاله از کاریزما لرنینگ به معرفی ویژگی‌ها و کارکرد صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس و مزایا و معایب آن پرداختـه و هر آنچه لازم است درمورد این صندوق‌ها بدانید را شرح داده‌ایم.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله ETF چیست؟

نام اختصاری ETF مخفف عبارت انگلیسی (Exchange Traded Fund) است. این نام به معنی صندوق‌هایی است که در بازار بورس می‌توان واحدهای سرمایه‌گذاری‌ آنها را خرید و فروش کرد. در ایران،  صندوق‌های ETF با نام صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله شناختـه می‌شوند.

صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در سال 1987 درحالیکه شاخص داوجونز تا 22.61 درصد افول کرد و زیانی بیش از 500 میلیارد دلار را به سرمایه‌گذاران بورس وارد کـرد، پا به عرصه گذاشت. به همین منوال، از سال 1993 صندوق‌های ETF نیز کار خود را در بسیاری از کشورهای جهان با سرمایه‌گذاری اصلی روی طلا آغاز کردند. در ایران نیز از سال 1392 با افتتاح تابلو ETF به طور رسمی، نام صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر سر زبان‌ها افتاد و از مهرماه شروع به کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF آغاز شد.

در حال حاضر، واحدهای صندوق‌ ETF به راحتی قابل خرید و فروش هستند. از آنجایی‌که هر سرمایه‌گذار با کم‌ترین سرمایه هم می‌تواند در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کند، جزو یکی از بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای اشخاصی که زمان یا تخصص کافی برای انتخاب سهام و مدیریت پرتفوی ندارند، محسوب می‌شود. واحدهای این صندوق‌ها نیز مانند سهام در بازار تعیین قیمت می‌شوند و در روزهای کاری، سرمایه‌گذاران می‌توانند ازطریق کارگزاری‌ها اقدام به خرید و فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس کنند.

اگر با صندوق‌های سرمایه‌گذاری آشنایی ندارید پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” صندوق سرمایه گذاری چیست ” را مطالعه کنید.

تفاوت صندو‌ق‌های ETF با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (صدور و ابطال) چیست؟

سبدی که صندوق های قابل معامله در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، شامل سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت و سایر اوراق بهادار است. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF شباهت بسیاری به سرمایه گذاری در صندوق های صدور و ابطال دارد اما تفاوت اصلی ‌ETF‌ با صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر، ایجاد نقدشوندگی آسان است.

در این قسمت به برخی از تفاوت‌های ETF و صدور و ابطال اشاره می‌کنیم:

• در صندوق‌های قابل معامله می‌توان سهام را در زمان فعالیت بازار معامله کرد و در صندوق‌های مشترک، فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آن را خریداری کرد.
• از دیگر تفاوت‌های این دو می‌توان به نقدشوندگی سریعتر صندوق‌های قابل معامله نسبت به سرمایه گذاری مشترک اشاره کرد.
• صندوق ETF مانند سهام معامله می‌شوند، این صندوق چون قیمت بازاری یا همان قیمت معامله‌اش با قیمت ناو (NAV) ابطال آن متفاوت است باعث از بین رفتن آربیتراژ می‌شود و به همین علت با قیمت‌های متفاوتی معامله می‌شود.

در هنگام خرید واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها باید به قیمتی که معامله می‌شوند و قیمت ارزش هر واحد سرمایه‌گذاری (NAV) توجه کرد. اگر این صندوق‌ها بیش‌تر از قیمت NAV معامله شوند، حباب وجود داشتـه و اگر پائین‌تر از قیمت NAV معامله شوند نشان‌دهنده ارزش بالاتر هر واحد صندوق نسبت به قیمتی است که معامله می‌شوند. در هنگام خرید همیشه به این نکته توجه کنید که خرید واحد سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها پائین یا نزدیک به قیمت NAV انجام شود. البته ناگفتـه نماند که قیمت ابطال تقریبا همیشه با همان قیمت NAV هر واحد سرمایه‌گذاری برابری می‌کند.

مزایای صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس ETF

همانطور که در بالا به تفاوت صندوق قابل معامله با صندوق‌های مشترک صدور و ابطال اشاره کردیم در ادامه به برخی از مزایای این صندوق می‌پردازیم:

1. اول از همه باید گفت که صندوق ETF به صورت آنلاین نیز قابل معامله است. به طوریکه شخص سرمایه‌گذار در طی ساعات کاری بازار بورس می‌تواند اقدام به صدور و ابطال این صندوق‌ها کند.
2. به روزرسانی NAV یا همان خالص ارزش دارایی‌ها در صندوق‌های قابل معامله به‌صورت شفاف و معمولا هر دو دقیقه یک بار انجام می‌شود. این رقم با انتشار در سایت رسمی صندوق مربوطه در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد و لازم نیست مانند صندوق‌های غیرقابل معامله یک روز کامل منتظر ماند تا ارزش خالص دارایی اعلام شود.
3. با ترکیبی از دارایی‌های مختلف مانند سهام، سپرده، اوراق بهادار، کالا و… به صورت فعال، سرمایه‌ی سرمایه‌گذار در بازار به جریان می‌افتد و نیازی به ورود مستقیم شخص سرمایه‌گذار نیست.
4. میزان درصد کارمزد در صندوق‌های قابل معامله در مقایسه با سهام بسیار کم‌تر است.

معایب صندوق‌های سرمایه گذاری ETF

از آن جاییکه ماهیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF بر اساس خرید و فروش آنی و اختیاری است و سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر روز کاری معاملات این صندوق را انجام دهند، عده‌ای از سرمایه‌گذارانی که به‌تازگی وارد بازار شده‌اند دچار هیجانات ناشی از نوسان قیمت‌ها می‌شوند. همین امر باعث می‌شود تا در تصمیم‌گیری‌های‌شان متحمل ضرر احتمالی شوند.

اینکه تا چه میزان ریسک‌پذیر هستیم و چه میزان به درصدهای صندوق موردنظرمان دقت کرده‌ایم، نکته بسیار مهمی است؛ چراکه در بسیاری از مواقع نمی‌توان صبور بود‌ن را صرفا شاخصه مناسبی برای انتظار بازدهی صندوق دانست. بهتر است قبل از سرمایه‌گذاری به شاخص‌های صندوق موردنظرمان در ۳ ماه، ۶ ماه و یک سال قبل توجه کنیم.

بهترین صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله ETF در بورس

صندوق های ETF در بورس به چند دسته تقسیم می‌شوند و این دسته‌بندی باتوجه به میزان دارایی سهام در پرتفوی و نوع دارایی انجام می‌شود. صندو‌ق‌های سرمایه‌گذاری مانند صندوق‎‌های سهامی، درآمد ثابت و طلا می‌توانند هم جز صندوق‌های قابل معامله و هم غیرقابل معامله باشند. در ادامه، چک لیست بهترین صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله را انجام می‌دهیم:

صندوق‌های ETF با درآمد ثابت

صندوق درآمد ثابت قابل معامله در بورس نیز نوعی از صندوق‌های ETF است. بخش بزرگی از پرتفوی این صندوق‌ها از اوراق درآمد ثابت تشکیل شد‌ه است. به همین دلیل، این صندوق‌ها یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک بود‌ه و مناسب کسانی است که پرتفوی بدون ریسکی برای خود چیده‌اند. در صندوق‌ درآمد ثابت، حداقل ۷۰ درصد از دارایی‌ها از اوراق مشارکت بانکی، سپرده بانکی یا سایر اوراق دولتی با درآمد ثابت مانند اوراق خزانه تشکیل شد‌ه است.

به عنوان مثال با سرمایه گذاری در صندوق کمند کاریزما، می‌توان تقسیم سود ماهانه داشت. به این صورت که در اولین روز کاری بعد از بیست و پنجم هرماه می‌توان این سود را دریافت کرد. بین 70 تا 90 درصد این صندوق، در دارایی‌های بدون ریسک مثل اوراق مشارکت، سپرده بانکی و سایر اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری را به صفر می‌رساند. همچنین برخلاف بانک، سود این صندوق روزشمار محاسبه می‌شود.

صندوق‌های ETF سهامی

صندوق سهامی قابل معامله در بورس همان‌طور که از نامش پیداست، پرتفویی با تعداد و وزن بالایی از سهام دارد. ریسک این صندوق‌ها بیشتر از صندوق‌های درآمد ثابت بود‌ه و متناسب با این ریسک میزان بازدهی بالاتری هم نسبت به این صندوق‌ها خواهد داشت. گفتنی‌ست که احتمال تحقق زیان و کاهش قیمت واحد‌های این صندوق‌ها متناسب با سهام پورتفوی آن‌ها وجود دارد. در صندوق‌های سهامی قابل معامله در بورس ۷۰ درصد دارایی از سهام تشکیل می‌شود. در صندوق کاریس کاریزما به همین صورت 70 درصد سهامی و مابقی به صورت اوراق درآمد ثابت سرمایه گذاری می‌شود. به همان اندازه که ریسک بالایی دارد، بازدهی بالاتری هم دارد.

صندوق‌های ETF مختلط

صندوق مختلط، ترکیبی از دو حالت قبلی است. در حقیقت حداقل ۴۰ درصد از دارایی این صندوق‌ها را سهام و حداقل ۴۰ درصد را اوراق با درآمد ثابت تشکیل می‌دهند. ۲۰ درصد باقی‌مانده را نیز مدیر صندوق از بین سهام یا اوراق انتخاب می‌کند. از اصلی‌ترین مزایای آن قابلیت انعطاف‌پذیری است که این ویژگی به مدیر اجازه می‌دهد که در دوران رونق، وزن بیشتری از پورتفوی صندوق را به سهام اختصاص و در مقابل در دوران رکود، وزن بیشتر پورتفوی با اوراق درآمد ثابت پر می‌شود.

صندوق‌های ETF طلا

صندوق‌ کالایی یکی از ابزارهای نوین در بورس کالای ایران است که در آن کالایی معین با سازوکار خاص معامله می‌شود. یعنی سرمایه‌گذار به جای خرید و فروش کالای فیزیکی، واحدهای صندوق آن کالا را معامله می‌کند. درواقع، سبد دارایی‌های صندوقETF کالایی به جای سهام و اوراق از کالا تشکیل می‌شود. معروف‌ترین صندوق های کالایی قابل معامله در بورس صندوق‌ طلا و زعفران هستند که بخش اعظم دارایی آنها از گواهی‌های طلا و زعفران تشکیل شد‌ه‌ است.

صندوق‌های ETF دولتی

صندوق های ETF دولتی نوعی از صندوق‌های سهامی قابل معامله در بورس هستند که تمام دارایی آنها تشکیل شد‌ه از سهام یک صنعت است. دارایکم و پالایش‌یکم دو نمونه از صندوق‌های ETF دولتی قابل معامله در بورس هستند که دارایی آنها به ترتیب سهام بانک‌ها و پالایشی‌ها هستند. درحقیقت دولت برای فروش سهام خود در این شرکت‌ها از این صندوق‌ها استفاده کرد‌ه است.

صندوق‌های ETF جسورانه

صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه نوعی از صندوق‌های ETF هستند که منابع مالی لازم برای رشد و توسعه طرح‌های نوآورانه و کسب و کارهای نوپا را از طریق جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فراهم می‌آورند و حلقه اتصال طرح‌ها و سرمایه‌گذاران به یکدیگر هستند. در واقع این صندوق‌ها بر روی استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوپا سرمایه‌گذاری می‌کنند. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق‌ها برای اشخاصی که دید بلندمدت برای سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری بالایی دارند، مناسب است.

مقاله پیشنهادی: صندوق جسورانه چیست و مناسب چه افرادی است؟

کارمزد صندوق های قابل معامله در بورس

با خرید و فروش واحدهای صندوق‌ ETF، درصدی به عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه‌گذار کسر می‌گردد. مطابق قانون “توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید در راستای تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی” بابت نقل و انتقال واحدهای سرمایه‌گذاری انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صدور و ابطال آنها مالیاتی مطالبه نخواهد شد.‌

کارمزد معاملات صندوق سرمایه گذاری قابل معامله به شرح زیر می باشد:

ساعت معامله صندوق‌هایETF

در بورس و فرابورس صندوق‌های ETF در ساعت‌های متفاوتی شروع به معامله می‌شوند که در جدول زیر به آن اشاره می‌کنیم:

میزان سود در صندوق‌های قابل معامله ETF چقدر است؟

میزان سودی که صندوق های ETF محقق می‌کنند بستگی به نوع و ماهیت صندوق و ریسک آن دارد و بازدهی این صندوق‌ها، براساس دارایی‌هایشان است. بازدهی صندوق‌های درآمد ثابت نزدیک به سود سپرده بانکی و بازدهی صندوق‌های سهامی متناسب یا بالاتر از شاخص کل در بورس بوده و بازدهی صندوق‌های مختلط هم بین این دو است. بازدهی صندوق‌های کالایی نیز باتوجه به نوسان قیمت کالایی که صندوق براساس آن تاسیس شد‌ه می‌باشد.

سخن پایانی صندوق سرمایه گذاری قابل معامله

به دلیل تنوعی که در دارایی‌های سبد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله وجود دارد، می‌توان سرمایه‌گذاری در آنها را متناسب برای هر سرمایه‌گذاری دانست. تنوع سبدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری باعث شد‌ه تا سرمایه‌گذاری با ریسک کم‌تری انجام شود و به همین دلیل میزان محبوبیت و مشارکت در این صندوق‌ها روز به روز افزایش پیدا کند. یکی از نکاتی که برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF باید به خاطر سپرد این است که بازده این صندوق‌ها در بلندمدت به حد مطلوب می‌رسد. از این رو، سرمایه‌گذاران باید برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های قابل معامله صبر و تمرکز کافی داشتـه باشند تا به حد مطلوبی از سوددهی برسند. وجود صندو‌ق‌های سرمایه‌گذاری از یک طرف به دلیل تنوع و بازدهی که دارند بسیار جذاب و به‌صرفه برای سرمایه‌گذاری به حساب می‌آیند. از طرفی‌دیگر، با در نظر گرفتـن نوسانات و اتفاقات احتمالی در بازارهای سرمایه این صندوق‌ها تبدیل به جایگاه مطمئنی برای سرمایه‌گذاری شده‌اند.

سوالات متداول